Organ Bağışı, kişinin hayatta iken serbest iradesi ile ölümünden sonra organ ve dokularının ihtiyacı olan hastalara bağışlanması kararıdır.
0rgan ve doku nakli, organ veya doku yetmezliği nedeniyle sağlık problemi yaşayan hastalar içinyaşam süresini ve kalitesini arttırmakta ve hayat kurtarıcı nitelikte olabilmektedir. Halen en çok kullanılan yöntem beyin ölümü gerçekleşmiş ya da yaşayan bir insanın organ ve doku bağışı kararı ile temin edilen insan organının kullanılmasıdır. Tüm dünyada yetersiz organ bağışı nedeniyle organ nakli tedavisinin yeterince yapılamaması büyük bir sorundur.
Akdeniz Üniversitesi başarıyla ülkede adından sözettiren böbrek, karaciğer, kalp, pankreas,çift kol, bacak ve uterus nakilleriyle dünyadaki en büyük organ nakli merkezlerinden biri olmuştur.Bugün ülkemizde TC. Sağlık Bakanlığının koordinasyon sistemi çatısı altında çok sayıda kamu hastanesi, özel hastane ve üniversite hastanelerinde çeşitli organ ve doku nakilleri başarı ile yapılabilmektedir.
ÜLKEMIZDEKI ORGAN BAĞIŞI NASIL YAPILMAKTADIR?
18 yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan her birey hayattayken vücudunun tamamını veya kendi belirttiği organ ve dokularını tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlar için bağışladığını vasiyet ederek bu kararını T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Kayıt Sistemine kayıt yaptırarak resmileştirebilir. Bu şart ve koşulları sağlayan herkes il ve ilçe sağlık
müdürlüklerine, tüm kamu ve özel hastanelere ve organ ve doku nakli merkezlerine başvurarak doku ve organ bağış belgesi alabilir.
Organ bağışı yapan kişi mutlaka yakınlarına bu vasiyet kararını bildirmelidir. Çünkü ülkemizde mevcut uygulamada kişi sağlığında bağış yapmış olsa bile, her beyin ölümü vakasının mutlaka yakınları ile organ bağışı konusunda organ nakli koordinatörleri tarafından aile görüşmesi yapılmaktadır. Kişinin organ bağışı vasiyetinin olması ailenin bu kararı kolayca onamasını sağlamaktadır.
Vefat eden kişinin sağlığında bu vasiyeti yoksa sırasıyla eşi, 18 yaş ve üzeri çocukları, anne, baba, kardeşlerinin veya yanında bulunan herhangi bir yakınının muvafakatiyle ölen kişiden organ ve doku alınabilmektedir. Birey, ölümünden sonra, kendisinden organ veya doku alınmasına karşı olduğunu belirtmişse, organ ve doku alınamaz.
CANLI KİŞİDEN CANLI KİŞİYE ORGAN NAKLİ
Kişi hayattayken de kendi sağlığı riske girmemesi koşuluyla tıbbi ve yasal şartlar
sağlanması durumunda bir böbreğini veya karaciğerinin bir kısmını yakını olan bir hastanın tedavisi için bağışlayabilir. Bu bağış yoluyla nakiller ülkemizde ölü vericilerden bağış sayısı yetersiz olduğu için sıklıkla yapılmaktadır. Organ bağışını yaşarken yapmak isteyen kişilerin öncelikle 18 yaşını doldurmuş olması ve mümeyyiz olması gerekmektedir. Bağış yapmak isteyen kişiye organ nakli merkezlerinde detaylı tıbbi ve psikososyal inceleme ve değerlendirmeler yapılıp yasal kurallar içinde karar verilirken, kişiye yapılacak müdahalenin şekli, olası tehlikeleri, sağlığına şimdi veya daha sonra gelebilecek olan zararlar konusunda tarafından bilgilendirilip onamları alınarak bu işlem yapılabilmektedir.
BAĞIŞ YAPMIŞ KİŞİDEN ORGANLARI NE ZAMAN ALINIYOR?
Ölen kişilerin organlarının alınma işlemi sadece bir yoğun bakım ünitesinde beyin ölümü (tıbben yaşamın sona ermesi) kararı alınması halinde gerçekleşebilir. Bitkisel hayatta olan hastalardan ve diğer ölüm hallerinde organlar alınmaz. Ülkemizdeki güncel organ nakli verilerine baktığımızda ;
2024 yılı içinde 3468 böbrek, 1731 karaciğer, 43 kalp, 18 akciğer, 1 pankreas, 1 ince barsak nakli yapılmıştır. Yapılan tüm karaciğer nakillerinin %11’i, böbrek nakillerinin ise %13’ü ölü donorlerden yapılan bağışlar sayesinde yapılabilmiştir. Bunun yanında canlı vericili böbrek ve karaciğer nakillerinde dünyada birinci ve ikinci sırada yer almaktayız. 2024 yılında tüm Türkiye’de 2078 beyin ölümü vakası tespit edilmiş, yapılan aile görüşmeleri sonucunda sadece 364 vakanın organları bağışlanmış olup ölü donorlerden organ bağışı izin oranımız %18'dir.
Nüfusu 85 milyonu aşan ülkemizde T.C.Sağlık Bakanlığı Sistemine kayıtlı gönüllü organ bağışçısı sayısı 681 bin kişi dolayındadır. Ülkemizde Ulusal Organ ve Doku Nakli bekleme listesindeki organ bekleyen hastaların sayısı ise 35 bin hastaya yaklaşmakta olup her geçen gün bu sayı artmaktadır.
ORGAN BAĞIŞI KARARI
Organ nakilleri, insanların yeniden hayata tutunmasını sağlayan, mucizevi tedavilerdir.
Organ bağışı bilincinin toplumun her kesimine yayılması çok önemlidir. Bunun için toplumun en önemli birimi olan aile içinde de bu konu gündeme gelmelidir. İnsanların bu konuyu aileleriyle sadece bir kez bile olsa tartışmaları organ bağışı bilincinin oluşması için önemlidir.
Organ bağışı ve nakli ile ilgili akıllarında şüphe veya bir soru varsa bilgi almak için ilgili kurumlara başvurabilir. Sağlık Bakanlığı’nın organ bağışı birimlerinden de bilgi alınabilmektedir. Bu şekilde sistemin nasıl işlediği rahatlıkla öğrenilebilir. Organ bağışının artması için toplumda her bireye önemli görevler düşmektedir.
İnsanlar genellikle hayattayken organlarının bir parçasını sevdikleri kişiye vermekten çekinmemektedir. Kişinin hayatını kaybettikten sonra organ bağışlama fikrine henüz yaşarken sıcak bakması çok daha önemlidir. Hayatını kaybeden bir insan; böbrek, karaciğer, akciğer kalp, ince bağırsak, pankreas, el, kol, yüz ,uterus, kornea gibi birçok organ ve dokusunu bağışlayarak birçok insana sağlıklı bir hayat armağan edebilir. Organların toprağa değil umutla bekleyen hastalara bağışlanması toplumdaki her bireyin sorumluluğu olmalıdır.
ORGAN NAKLİ MERKEZİ Öğr. Gör.Nilgün BİLAL
