CHP Genel Başkan Koordinatör Başdanışmanı ve İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, raporunda “1999 depreminde getirilen geçici deprem vergisini kalıcı hale getirerek bütçeye aktaran ve duble yol yapımında kullanan iktidarın bu duyarsızlığıyla 20 yılda depreme karşı bir şey yapmadığı son felaketle anlaşıldı. Oysa 88 milyara ulaşan bu parayla 20 yılda 1,3 milyon depreme dayanıklı konut üretmek mümkündü. Siyasi iktidarların istismarına son verecek şekilde özerk ve şeffaf yönetime sahip Deprem Fonu’nun yasayla kurulması ve kaynakların buraya aktarılmasının hayati önemi, bu felaketin dayattığı acı bir derstir! 1999 Marmara Depremi sonrası gelir, kurumlar, emlak vergisi mükelleflerine bir defalık ek vergiler yanında, kamuoyunda ‘Deprem Vergisi’ olarak bilinen Özel İletişim Vergisi (ÖİV) 31 Aralık 2000 tarihine kadar bir yıl süreyle geçici olarak uygulamaya konuldu. Ağır deprem harcamaları nedeniyle önce 31 Aralık 2002’ye, daha sonra 31 Aralık 2003’e kadar uzatıldı. AKP iktidarı Temmuz 2004’te çıkarttığı yasayla bu geçici vergiyi Gider Vergileri Yasası’na ekleyerek sürekli ve kalıcı hale getirip, bütçe gelirleri arasına kattı. Geçici olarak yürürlüğe konulduğu 1999’dan bu yana 24 yıldır sabit ve GSM telefonlar, dijital ve kablolu TV yayınları, internet hizmet faturalarından yüzde 10 ÖİV alınıyor. Deprem önlemlerine tahsisi gereken bu vergiden 2022 sonuna kadar 88 milyar 240 milyon TL tahsilat yapıldı. Sadece 2022’deki ÖİV, 9,3 milyar TL ile en yüksek tutara ulaştı. Güncel kurlarla yıllık bazda hesaplandığında 35 milyar doları aşan bir kaynak elde edildi. Dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bu paranın nereye harcandığı sorusuna, ‘duble yol yaptık’ yanıtını verdi. TMMOB’nin hesaplamasına göre, 2002-2022 arasında toplanan bu parayla TOKİ birim fiyatlarıyla 96 metrekarelik 1,3 milyon, 120 metrekarelik 1,1 milyon adet depreme dayanıklı konut üretmek olanaklıydı” ifadelerine yer verdi.
“BELEDİYELERE KAYNAK TAHSİS EDİLMELİ”
Erdoğan Toprak, raporunda “Vergi mevzuatı uyarınca bir alana tahsisli vergi olamayacağı gerekçesiyle bütçe gelir havuzuna aktarılan ÖİV gelirlerinin sadece deprem için, hazırlık, önleme, altyapı, imar, inşa, dönüşüm vb. amaçlarla kullanılabilmesinin sağlanması ancak yapılacak bir yasa düzenlemesiyle kurulacak bir deprem fonuna tahsis edilmesiyle olanaklı hale gelecektir. Aynı dönemde Mart 2002’de kurulan İşsizlik Sigortası Fonu’nun (İSF) işçi, işveren, devlet katkısıyla oluşan kaynakları ekonomik kriz, COVID-19 salgını vb. dönemlerde 20 yıldır önemli bir işlev üstlendi. İSF’nin varlığı ocak sonunda 125 milyar TL’ye ulaştı. Deprem için de TBMM denetimine açık özerk ve şeffaf bir yönetim yapısıyla oluşturulacak Deprem Fonu bu olanağı sağlayabilir. Fonun kaynakları nemalandırılarak ülkenin, deprem riski altındaki illerin afete hazırlanmasında kullanılabilir. Depreme dayanıklı kendi konut yapmak isteyenlere, konut kooperatiflerine uygun koşullu, uzun vadeli kaynak sağlanabilir. Ayrıca deprem bölgesindeki belediyelere fondan kaynak tahsis edilebilecek, kentsel dönüşüm başta olmak üzere deprem hazırlıklarını yürütürken kaynak sıkıntısı çözülecektir. ÖİV’den bütçeye akan, 24 yıldır farklı amaçlara harcanan 88 milyar TL’lik kaynak fona aktarılmalıdır. Halen ÖİV adıyla GSM, internet, kablo TV, dijital platform vb. şirketlerin fatura tahsilatlarındaki yüzde 10 ÖİV, Deprem Fonu Katkısı (DFK) adıyla her ay fona yatırılmalıdır. Çıkartılacak yasayla, yurt içi ve dışından gelen ayni-nakdi yardımlar, bağışlar, fona katılmalı, harcamalar şeffaf şekilde, proje bazlı tahsis edilmelidir. İktidarın İSF’de yaptığı gibi fondan hazineye borç verilmesi, kamu bankalarına sermaye aktarılması vb. yollar kapatılmalıdır. Bu fon, yaşanacak olası afetlerde kaynak sorununun hızla aşılmasına olanak sağlayacaktır” dedi.
Arda KIR
