CHP İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, haftalık yayınladığı rapordan, “Deprem öncesi konut fiyatları ve kiralarındaki olağanüstü yükselişler, deprem sonrası artan göçlerin kiralık-satılık konut talebini tetiklemesiyle kontrolden çıktı. Ayrıca deprem kaygısıyla kentsel dönüşüm başvurularının artması, dönüşüme alınan konutlardan taşınanların kiralık konut arayışı talebi katladı. Avrupa’da uygulanan kira kontrolü sistemlerinin benzerinin ivedi olarak yürürlüğe konulması hayati önem kazandı! Uygulanan ekonomik model, yüksek enflasyon, yüksek kurlar, inşaat girdi maliyetleri, yabancılara konut satışı vb. nedenlerle uzun süredir ülkemizde öncelikli sorunlardan birisi haline konut ve kira fiyatları deprem sonrası ortaya çıkan tablo ile acil çözüm bekleyen, toplumsal ve insani bir soruna dönüştü. Deprem öncesinde pek çok ilde olağanüstü artan konut fiyatları ve kiraları, depremin yarattığı göç dalgasının oluşturduğu hızla artan ilave taleple kontrolden çıktı. Deprem kaygısıyla riskli bina kontrolü taleplerinin ve kentsel dönüşüm başvurularının artması, buralarda oturanların dönüşüme tabi konutları boşaltmasıyla kiralık konut talebi fırsatçı bir piyasanın oluşmasına zemin hazırladı. İktidarın geçen yıl kira artışlarını 2023 temmuzuna kadar yüzde 25 ile sınırlaması soruna çözüm olmadı” açıklamalarında bulundu.
“YASAL DÜZENLEME ŞART”
Erdoğan Toprak, raporunda, “Büyük şehirlerin çeper bölgelerinde bile en düşük konut kirası 5-7.500-10 bin TL’ye ulaştı durumda. Kentsel dönüşümde ev sahibine verilen 1500 TL kira desteğinin anlamsızlığı açık. Dönüşüme tabi konutu boşaltmak zorunda kalan kiracıya cüzi tutarda taşınma katkısı veriliyor. Ayrıca orta veya ağır hasarlı binalardaki ev sahipleri, güçlendirme veya kentsel dönüşüme yanaşmıyor, maliyeti çok yüksek buluyor. Başta Almanya, Avusturya, İngiltere, İtalya, Hollanda olmak üzere pek çok Avrupa ülkesi çıkarttıkları yasalarla kira kontrolü uyguluyor. Avusturya, kentleri bölgelere ayırarak metrekare birim fiyat üzerinden kiralara azami tavan belirleyip bunun üzerindeki tutarlara yaptırım uyguluyor. Bazı ülkelerde 1947’den bu yana yürürlükteki kira kontrol yasalarıyla, kontrat süresi en az 5, azami 10 yıl. Tahliye sebepleri sınırlı tutuluyor. Kamu otoritesi ekonomik sürecin seyrine göre yasadaki yetkiyle kiraları belli sürelerle dondurma ya da güncel kira üzerinden kontratı 2-3 yıl uzatma kararları alıyor. İngiltere 1981’de çıkarttığı yasayla gerek tahliye nedenlerine gerekse kira artışlarına sınır getirdi. Hollanda, Danimarka gibi bazı ülkeler belediye bünyesinde ‘Kira Kontrol Birimleri’ oluşturarak kira artışlarını denetime aldı. ABD’de eyaletlerdeki kira kontrol kurulları her yıl bina, bölge, semte göre azami kira tavanı ve kira artış oranı belirleyerek ilan ediyor. Bazı ülkeler yasadaki kira artışı koşullarına uymayan mal sahibinin mülkünü yasal yetkiyle ‘Sosyal Konut’ kapsamına alarak, kendi belirlediği kira bedeliyle, ihtiyaç sahibine kiralıyor. Konut ve kira sorunu, deprem felaketi sonrası özellikle göç alan kentlerde, büyük şehirlerde acil ve hayati boyuta geldi. Merkezi-yerel yönetim ortaklığını ve iş birliğini içeren ivedi bir çerçeve yasa düzenlemesi elzemdir. Bu alanda süratle adım atılmadığı takdirde barınma sorununun sosyal ve insani boyutlarının kontrolden çıkması, toplumsal bir yaraya, giderek patlamaya dönüşmesi riski söz konusudur” ifadelerine yer verdi.
Arda KIR
