Takvimler
2015 yılının Ekim ayını ilk günlerini gösterirken vardığım Çankırı’da tam bir
ay kaldım. İşim gereği merkezi dört döndüm, tüm ilçelere en az 2 kez gittim.
Hatta önemli köylere de. Ilgaz’ın bir köyünde, evin avlusunda bakır çanakta
yenilen manda yoğurdunun doğallığında bi masal anlatmaya çalıştım.
Hadi
küçük bir geziye çıkalım sizinle. Yine coğrafyanın biraz uzağına, İç
Anadolu’ya. Bir kez daha Çankırı’ya gidelim. Geçen sefer Ilgaz’daydık. Bu kez
merkezdeyiz. Albümü oluştururken neye mi dikkat ettim? Bende bıraktığı etkiye
baktım. Eğer Buse de uygun görürse mesela dağ başında bir uçak fotoğrafı var.
Evet havalimanı olmayan ilde uçak. Hem de bir tepenin yamacında. Eski bir uçak
kütüphane olarak tasarlanmış. “Her gelen bakan, milletvekili hatta Başbakan,
hatta Cumhurbaşkanı. Kim kaç kez geldiyse buranın açılışını yapar” dediklerinde
gülmüştüm. Ben Çankırı’dan döndükten sonra da yaygın basında “açılış” haberini
okuyunca kopmuştum. Sırf bu yüzden burada.
Tarihi
özelliği bulunan bir ev, önünde yine tarihi bir çeşme. (Tabii ki kuru.) Çankırı’daki 2. Sabahımda çıktığım turda
kaydettiğim fotoğraf. Bi imzam olsun dedim, gölgemin peşinden yürüdüğüm
sokakların anısına. O sabah, o eski mahallede bir simit fırını bulmuştum. Adı
Özüm’dü. Burun direğim sızlamıştı, o yok.
Gördüğüm
en güzel Şemsiyeli Sokak Çankırı’daydı. Sokağın adı “Alparslan Türkeş. Ülkü
Ocakları da burada. Ee bizim ülkücüler de hak eder romantizmi değil mi Eren
Yılmaz. Sokağın hemen başında Kent Müzesi var. Bölgede ciddi bir fosil
potansiyeli var. Anadolu’nun tarih ezberini bozan. Bahçesinde devasa küpler
var. İçerdeki Pars fotoğrafı ile milyon yıllık kemiğin sergilewdiği bütünlüğü
unutmak ta mümkün değil.
Bu
arada kimse Sarımsaklı Yahni’yi es geçeceğimi, Eldivan Çöreğini görmezden
geleceğimi düşünmesin. Ama tadına doyamadığım bir “Saçak Mantar” var ki…..
Özellikle Ilgaz ilçesinde bulunan, ama il merkezinin pazarında da bulunan o
nefis lezzet. Bu arada turizme kazandıramadığımız tuz mağaralarından söz
etmeyeceğim.
Evet….
Tam bir ay kaldım Çankırı da. Taş Mescid, Karatekin Üniversitesi, kendi
halinde, biraz Anadolu, biraz Ankara havasındaki insanlar, Kızılırmak
deltasının kuşları tarafından ziyaret edilen bir şehir. Çanak gibi bir
coğrafya. Kızılırmak’ı besleyen derelerden biri şehrin bir ucundan girip diğer
ucundan çıkıyor.
Tepenin
bir yerinde “Ne Mutlu Türküm Diyene” yazıyormuş, yakın tarihte silinmiş. Bu
arada Çankırı’da Un ve Makarna fabrikaları vardı. Öğrendim ki Çankırı’nın en
etkili meslek odalarından biri de Zahiriyeciler Odası’ymış. Ziyaretlerine
gitmiştik. Adamlar o kadar mütevaziydi ki bi an bizim buralarda aylık olağan
toplantı için yurt dışına giden oda yöneticilerin fiyakası geldi gözümün önüne.
Yazıyı
kısa tutacağım. Daha büyük ve gösterişli fotoğraflar olsun diye. Haa.
Heybemizde bol miktarda fotoğraf var. Kimbilir belki her ilçesine bi masal
yazarız Çankırı’nın. Sahi Çankırı hakkında ansiklopedik bilgi de verelim mi?
ÇANKIRI
Son
yıllarda özellikle merkeze bağlı Çorakyerleri (Elekçiardı) mevkiinde yapılan araştırma
ve kazılarda tarih öncesi döneme ait fosillerin bulunduğu Çankırı'nın, yazılı
tarih öncesi dönemi hala karanlıktır. Buna rağmen bölgenin ilk halkının,
Hattiler, Luviler ve Arzavalilar gibi Küçük Asya halkları olduğu bilinmektedir.
Tarihçiler,
İ.Ö. 2000'lerde Mezopotamya'dan Anadolu'ya mal satmak üzere gelen Asur
tüccarlarının Mısır ve Mezopotamya'da, İ.Ö. 3200'lerden beri bilinen
"yazı"yı getirdiklerini, bu tarihin aynı zamanda Anadolu için yazılı
tarihin başlangıcı olduğunu kabul etmektedirler.
Evliya
Çelebi’nin Çankırı’sı
Aynı yıl Çankırı'da 743 mahalle
ve köy varken, XX. yy'ın başlarında sancağın genel nüfusu kadın 76.375 ve erkek
77.417 olmak üzere toplam 153.792 kişiydi. Nüfusun % 1'ini gayr-i Müslim ahali,
kalanın ise Müslümanlar oluşturuyordu.
1867 yılında, ilk olarak, bugünkü Ziraat Bankası’nın temeli sayılabilecek
Menafi-i Umûmiyye sandıkları Çankırı, Çerkeş ve Kalecikte de açılmıştır.
1869 yılında açılan hastane, bugünkü Çankırı Hastanesi’dir. Daha sonraki
sâlnâmelerde de görüleceği gibi İnaç köyündeki bir dakik (un) fabrikasının
geliri söz konusu hastanenin giderlerine ayrılmıştır.
Dipnot: Teşekkürler
Kadir Şekerci.
Sen seçimi kazanamamış
olabilirsin ama çok güzel yürekler kazandım.
