SES Antalya Şube EŞ Başkanı Sükran İçöz, “Şubat ayından bu yana 8 ay geçmesine rağmen hala bölge halkı hem psikolojik travma ile hem de sağlık riskiyle karşı karşıya kaldı. Öte yandan ülkemizde son yıllarda giderek artan yıkım ve yenilenme faaliyetleri de kentlerin çehresini değiştirerek, ekonomik, sosyal, kültürel açılardan birçok değişimi beraberinde getirirken, sağlığa ve çevreye de etkiler oluşturuyor. Bu yıkım ve yenilenme faaliyetinin önemli bir parçasını oluşturan siyasi iktidarın “seferberlik” olarak gördüğü kentsel dönüşüm süreci de ülkenin sosyal ve siyasal değişimleriyle paralel bir şekilde kentleri yeniden şekillendiriyor. Asbest Nerelerde Bulunur? Asbest, bazı bölgelerde toprağın doğal yapısında bulunmakta ayrıca izolasyon ve alevlenmeyi geciktirici olarak birçok sektörde kullanılmaktadır. Bu sektörler arasında inşaat sektörü (çatı kaplamaları, tavan ve yer döşemeleri, kâğıt ürünleri ve asbestli çimento ürünleri), otomobil sektörü (debriyajı, fren ve şanzıman parçaları), ısıya dayanıklı malzeme üretimi, ısıya dayanıklı kumaş, ambalaj, conta ve kaplama üretimi yer almaktadır. Ayrıca bazı boya türlerinde, su borularının izolasyonunda kullanılan malzemelerde, kaplamalarda da asbest bulunabilmektedir. Asbest liflerinin havaya salınması asbest içeren ürünlerin kullanımı, asbest içeren malzemelerin bulunduğu binaların bakım, yıkım, yenilenme ve tadilatları sırasında asbest içeren malzemenin bozulmasıyla oluşmaktadır. Bu nedenle bu tip asbestli malzemelerin bulunduğu binaların, yıkım, bakım, onarım ve yenilenme çalışmalarında çok özel önlemlerin alınması ve bu önlemlerin ciddi bir şekilde denetlenmesi gerekmektedir” ifadelerini kullandı. 
“ÇEVRESEL RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMALI”
Başkan İçöz, “Asbestin Sağlık Üzerine Etkileri Asbest lifleri, çeşitli nedenlerle havaya salınan bu liflerin solunmasıyla vücuda girerler. Bu lifler vücuda girdikten uzun yıllar sonra sağlık sorunlarına yol açabilmektedirler. Asbest, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) listesinde “kesin kanserojen” olarak tanımlanmıştır. Asbestin neden olduğu sağlık sorunları esas olarak üç başlıkta sıralanabilir: Akciğer kanseri, Akciğer zarı kanseri, Kanser dışı ağır ve ilerleyici akciğer hastalığı. Asbest lifleri iki genel gruba ayrılır ve bu iki grupta altı lif türü vardır. Bu liflerden bazıları diğerlerine göre sağlık etkileri açısından daha tehlikelidir. Asbestten Korunma Asbeste bağlı sağlık etkilerinden korunmada en önemli konu maruz kalımın engellenmesidir. Bu amaçla gerek mesleksel maruz kalımlarda gerekse de çevresel maruz kalımlarda gerekli önlemler dikkatle alınmalı ve uygulanmalıdır. Yıllar içerisinde asbestin korkutucu sağlık etkilerinin ve özellikle kanserojen özelliğinin ortaya çıkması kullanımını sınırlandırmış ve yasaklanmasına neden olmuştur. Asbestli binaların yıkımı sırasında, yakında yerleşim yeri, okul, işyeri olması ile toplum genelinde maruziyet artmaktadır. Bu nedenle, asbestten korunmanın bileşenlerinden biri de yıkım ile ilgili çevresel risk değerlendirmesi yapılmasıdır” dedi.
“HASARLI YAPILAR TEHLİKELİ”
Başkan İçöz, “Türkiye’de bazı asbest türlerinin kullanımı 2010 yılında yasaklanmış olduğu için yıkılacak binaların çok büyük çoğunluğunda asbest bulunma riski vardır. Asbestli çalışmalara ilişkin yönetmelik bulunmasına karşın yıkımı yapılan binaların büyük çoğunluğunda bu önlemlere uyulmamaktadır. Binaların gerekli önlemler alınmadan yıkılması durumunda hem yıkımda çalışan işçiler, hem de çevrede yaşayanlar yoğun asbest maruziyetine uğrayacaklardır. 2010 yılına kadar yapılan inşaatlarda asbest varlığı düşünüldüğünde, bu yapıların yıkımıyla ortaya çıkacak asbest maruziyetinin gelecek 20 yılın en büyük halk sağlığı sorunu olması kaçınılmazdır. 2000 ile 2010 yılları arasında en az 1 milyon ton asbest kullanıldığı tahmin edilmektedir. Deprem bu malzemeleri birçok küçük parçaya ayırarak kırık kenarlarda ince asbest liflerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Enkaz kaldırma çalışmaları sırasında, özellikle hasarlı yapıların yıkılması ve araçlara yüklenmesi için ağır tesis ve ekipman kullanılırsa, önemli miktarlarda asbest lifinin çevreye salınma riski vardır” diyerek alınması gereken önlemleri aktardı.
ASBEST’e karşı alınabilecek önlemleri İçöz şu şekilde sıraladı:
“Asbest içeren malzemenin hasar görmesi, havaya karışan ve kolaylıkla solunabilen küçük asbest
liflerinin salınmasına neden olabilir. Akut olarak toksik olmasa da asbest lifleri akciğerlerde uzun süre
kalabilir ve asbestoz, akciğer kanseri, plevral kalınlaşma ve mezotelyoma gibi ciddi akciğer
hastalıklarına neden olabilir. Bu hastalıklar, 10-50 yıl gibi uzun latent dönemlere sahiptir ve tüm
asbest türleri ile ilişkilidir.
DEPREM SONRASI ENKAZ KALDIRMANIN (TEMİZLİĞİN) RİSKLERİ NELERDİR?
Deprem sonrası hasar gören ve yıkılan binaların enkazlarının kaldırılması (temizliği) sırasında asbest
içeren yapı ve yalıtım malzemelerinin toplanması, parçalanması ve bertaraf edilmesi ihtiyacı
doğmuştur. Bu işin çoğu er, gönüllüler ve asbestin tehlikelerinin farkında olmayan ve asbest
içeren materyali tanımlayayan yerel sakinler tarafından üstlenilebilir. Ayrıca, işçilere ilk etapta
uygun kişisel koruyucu ekipman (KKD) sağlanması olası değildir, bu da uzun vadeli sağlık sorunları
riskini artırır.
Temizleme lemlerinin bir sonucu olarak, yerel çevrede ve nihai bertaraf sahasına yakın yerlerde
yaşayanlar için tehlike oluşturacak şekilde asbest MALZEMELERİN İMHASI:
• Bu malzemeler uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından imha edilmelidir.
• Asbest atıklarını dökme (buraya daha anlaşılır bir terim olabilir mi?) olarak taşımak en iyisidir.
Nakliye sırasında, toz ve liflerin dışarı çıkmaması için kapların kapalı veya sızdırmaz olduğundan emin
olunması gerekir.
• Asbest atıkları bertaraf edilmeden önce diğer atıklarla karıştırılmamalıdır.
• Asbest içeren malzemeler, asbest liflerinin salınmasını önleyecek şekilde tasarlanmaları koşuluyla,
düzenli depolama alanlarında bertaraf edilebilir. Böyle bir sahanın bir astarı ve sızıntı suyu toplama
sistemi ve yeni biriken atıklar için uygun bir inert malzeme tabakası ile kaplanacak bir sistemi
olacaktır.
• Daha sonra gelişebilecek maruziyeti önlemek için, tasarlanmış atık depolama sahası içinde, sızıntı
suyu üst kuyuları ve gaz çıkarma kuyuları gibi gelecekte inşaatların olabileceği bir yere asbest atığını
atmamaya özen gösterilmelidir.
• Tasarlanmış düzenli depolama alanlarının olmaması veya depremden zarar görmesi durumunda,
asbest atıklarının geçici olarak depolanacağı yerler belirlenmeli ve hazırlanmalıdır.
• Kesin coğrafi koordinatlar da dahil olmak üzere, asbest atıklarının bertaraf edilmesi için konumların
bir kaydının tutulması sağlanmalıdır.
•Asbest atıkları yakılarak atılamamalıdır.
İŞÇİLERİN KORUNMASI İÇİN ÖNERİLEN EYLEMLER
• Asbestin ne olduğunu, nerede bulunabileceğini, tehlikelerin neler olduğunu ve nasıl güvenli bir
şekilde ele alınıp imha edileceğini açıklayan, temizlik işleriyle uğraşan kişiler için basit ve anlaşılması
kolay bilgiler paylaşılmalıdır.
• Eğitimli personel, malzemelerin türünü, arz ettikleri tehlikeyi ve en güvenli eylem biçimini (örneğin,
mühürlemek ve yerinde bırakmak veya kaldırmak) belirlemek için asbest içeren malzemelerin
olabileceği sahaları incelemelidir. Ufalanabilir malzemeler özel bir tehlike arz eder ve eğitimli
personel tarafından kabul edilen prosedürler izlenerek ve yeterli kişisel koruma ekipmanıyla
çıkarılmalıdır.
• Asgari bir önlem olarak işçilere eldiven, gözlük, tek kullanımlık giysi veya yedek giysi (işçilerin kirli
giysileri eve götürmemesi için) ve tek kullanımlık toz maskeleri sağlanmalıdır. Kirlenmiş giysiler ve
koruyucu ekipman, diğer asbest içeren malzemelerle ayrı muhafaza edilmelidir KORUNMA ÖNLEMLERİ
• Bina enkazı yığınlarının olduğu alanlara ve yıkım alanlarına ve atık alanlarına erişim kısıtlanmalı,
özellikle çocuklar uzak tutulmalıdır.
• Asbest içeren malzemelerle yapılan her türlü manipülasyonu minimumda tutulmaya çalışılmalıdır.
Asbestli yapılar mümkün olduğunca nazikçe sökülmelidir. Bu tür malzemeleri taşımak, kesmek veya
parçalamak gerekirse, havadaki lif ve toz miktarını azaltmak için bunlar tamamen ıslak tutulmalıdır.
Ufalanan malzemelere özellikle dikkat edilmelidir.
• Asbest içeren malzemelerle kirlenmiş yüzeyler ıslak yöntemle temizlenmelidir. Toz alınmamalı,
süpürülmemeli veya ev tipi elektrikli süpürge kullanılmamalıdır, çünkü bu yöntemler asbest lif ve
tozlarının havaya karışmasına neden olacaktır.
• Asbest içeren malzeme yığınları, güvenli bir şekilde depolanana veya imha edilene kadar, branda
veya plastik tabakalarla örtülmelidir. Malzemeler taşınmadan önce iyice ıslatılmalıdır.
• Asbest içeren atık malzeme güvenli bir şekilde bertaraf edilinceye kadar sızdırmaz kaplarda
saklanmalıdır. Konteynerler metal, plastik fiber variller veya güçlü polietilen torbalar olabilir. Torba
kullanılıyorsa her biri bantla kapatılarak bir torbayı diğerinin içine konulmalıdır.”
