(10
Ağustos 1920'de İmzalamış ise de, Mustafa Kemal ATATÜRK'ün öncülüğünde
yürütülen Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın sonucunda, Ulusal Kurtuluş Güçlerinin
işgalcileri yurtlarından kovup;
24 Temmuz
1923'te Lozan Antlaşmasını imzalamalarıyla birlikte, Sevr Antlaşması
geçerliliğini kaybetmiştir)
SEVR
ANTLAŞMASI, 1'inci Dünya Savaşı sonrasında İtilâf/Müttefik Devletleri
(İngiltere, Rusya ve Fransa, savaş başladıktan sonra da İtalya) ile İttifak
Devletlerinden (İttifak Devletleri, Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı
Devleti ve İtalya'dan oluşmuştur. Ancak, savaş başladıktan sonra İtalya; İtilaf
Devletlerine katılmıştır) Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti arasında;
10 Ağustos
1920'de Fransa'nın başkenti Paris'in 3 km batısındaki Sevr (Sèvres)
banliyösünde bulunan Seramik Fabrikasının Müzesi'nde imzalanmış bir
antlaşmadır.
1'inci
Dünya/Paylaşım Savaşı sonrasında galip gelen İtilaf Devletleri, yendikleri
İttifak Devletleri ülkeleri olan Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan
ile barış antlaşmaları imzalamaya karar vermişlerdir. Bunlardan;
Almanya
ile Versay'da,
Avusturya
ile Sen Jerman'de,
Macaristan
ile Triyanon'da,
Bulgaristan
ile Nöyyi'de,
Antlaşmalarını
imzalamışlardır.
Osmanlı
Devleti de Sevr'de, SEVR Antlaşmasını imzalamış ve;
Galip
İtilaf/Müttefik Devletler ile Osmanlı Devleti arasında,
Savaşa bu
antlaşma ile son verilmiştir.
Osmanlı
Devletinin, birçok toprağını, ekonomik özgürlüğünü ve bütünlüğünü kaybettiği
Antlaşma 433 maddeden oluşmaktadır.
Osmanlı
Devleti adına, Sadrazam Damat Ferit Paşa, eski Maarif Nazırı Bağdatlı Mehmed
Hâdî Paşa, eski Şura-yı Devlet (Danıştay) Reisi Rıza Tevfik Bey ve Bern Sefiri
Reşat Halis Bey'ler ile,
İtilaf
Devletleri Britanya İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Japonya, Ermenistan,
Belçika, Yunanistan, Hicaz Krallığı, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırp, Hırvat
ve Sloven Krallığı, Çekoslovakya temsilcileri arasında imzalanmıştır.
O dönemde
Amerika Birleşik Devletleri, Osmanlı İmparatorluğu ile doğrudan savaşmadığı,
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ise henüz Milletler Cemiyeti/Birleşmiş
Milletler üyesi olmadığı antlaşmaya dolaylı taraf olmuşlar ise de, imza
atmamışlardır.
Sevr
Antlaşmasını konu başlıklarında şu maddeler olarak özetlemek olasıdır:
İlk 26
madde, olayı, tarafları tanımlarken,
**Sınırlar
(madde 27-36): Edirne ve Kırklareli dahil olmak üzere Trakya'nın büyük bölümü
Yunanistan'a; Ceyhan, Antep, Urfa, Mardin ve Cizre kent merkezleri Suriye'ye
(Fransız Mandası); Musul vilayeti en kuzeydeki kazası İmadiye dahil tamamen El
Cezire'ye (Birleşik Krallık Mezopotamya Mandası, sonradan Irak) İstanbul
Osmanlı Devleti'nin başkenti olarak kalacak;
**Boğazlar
(madde 37-61): İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi silahtan
arındırılacak, savaş ve barış zamanında bütün devletlerin gemilerine açık
olacak; Boğazlarda deniz trafiği içinde Osmanlı İmparatorluğu'nun bulunmadığı
on ülkeden oluşan uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek; komisyon
gerekli gördüğü zaman Müttefik Devletlerin donanmalarını yardıma çağırabilecek;
**Kürt
Bölgesi (madde 62-64): İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir
komisyon Fırat'ın doğusundaki Kürt vilayetlerinde bir yerel yönetim düzeni
kuracak; bir yıl sonra Kürtler dilerse Milletler Cemiyeti'ne bağımsızlık için
başvurabilecek;
**İzmir
(madde 65-83): Yaklaşık olarak bugünkü İzmir ili ile sınırlı alanda Osmanlı
İmparatorluğu egemenlik haklarının kullanımını beş yıl süre ile Yunanistan'a
bırakacak; bu sürenin sonunda bölgenin Osmanlı veya Yunanistan'a katılması için
plebisit yapılacak;
**Ermenistan
(madde 88-93): Osmanlı, Ermenistan Cumhuriyeti'ni tanıyacak; Türk-Ermeni
sınırını hakem sıfatıyla ABD Başkanı belirleyecek (ABD Başkanı Wilson 22 Kasım
1920'de verdiği kararla Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis illerini Ermenistan'a
verdi.);
**Arap
ülkeleri ve Adalar (madde 94-122): Osmanlı savaşta veya daha önce kaybettiği
Arap ülkeleri, Kıbrıs ve Ege Adaları üzerinde hiçbir hak iddia etmeyecek;
**Azınlık
Hakları (madde 140-151): Osmanlı din ve dil ayrımı gözetmeksizin tüm
vatandaşlarına eşit haklar verecek, tehcir edilen gayrimüslimlerin malları iade
edilecek, azınlıklar her seviyede okul ve dini kurumlar kurmakta serbest
olacak, Osmanlı'nın bu konulardaki uygulamaları gerekirse Müttefik Devletler
tarafından denetlenecek;
**Askeri
Konular (madde 152-207): Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri kuvveti;
35.000'i
jandarma, 15.000'i özel birlik,
700'ü
padişahın yanındaki güvenlik birliği olmak üzere 50.700 kişiyle sınırlı olacak
ve ağır silahları bulunmayacak.Türk donanması tasfiye edilecek, Marmara
Bölgesi'nde askeri tesis bulundurmayacak, askerlik gönüllü ve paralı olacak,
azınlıklar orduya katılabilecek, ordu ve jandarma Müttefik Kontrol Komisyonu
tarafından denetlenecek;
Savaş
Suçları (madde 226-230): Savaş döneminde katliam ve tehcir suçları işlemekle
suçlananlar yargılanacak;
**Borçlar
ve Savaş Tazminatı (madde 231-260): Osmanlı İmparatorluğu'nun mali durumundan
ötürü savaş tazminatı istenmeyecek, Türkiye'nin Almanya ve müttefiklerine olan
borçları silinecek;
ancak Türk
maliyesi müttefikler arası mali komisyonun denetimine alınacak;
**Kapitülasyonlar
(madde 260-268): Osmanlı'nın 1914'te tek taraflı olarak fesh ettiği
kapitülasyonlar müttefik devletler vatandaşları lehine yeniden kurulacak;
**Ticaret
ve Özel Hukuk (madde 269-414): Türk hukuku ve idari düzeni hemen her alanda
Müttefikler tarafından belirlenen kurallara uygun hale getirilecek; sivil deniz
ve demiryolu trafiği Müttefik devletler arasında yapılan iş bölümü çerçevesinde
yönetilecek; iş ve işçi hakları düzenlenecek.
Sevr
Antlaşmasını Maddelerini özetlemek
gerekise:
İstanbul
Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalmaya devam edecek. Osmanlı Devleti’nin
hüküm sürdüğü yerler İstanbul ve çevresinden oluşan küçük bir toprak parçası
olacak; eğer Osmanlı Devleti, İtilaf güçlerinin belirlediği şartlara uymazsa
İstanbul’da ellerinden alınacak,
Batı
Anadolu ve Doğu Trakya Yunanlılara verilecek,
Ege
Adaları Yunanistan'a bırakılacak, Rodos ve 12 Ada İtalya'ya verilecek,
Doğu
Anadolu’da bir Ermeni Devleti ve güneyinde Kürdistan Devleti kurulacak,
Irak,
Musul ve Arabistan İngiltere’ye verilecek,
Boğazlar,
bütün ülkelerin gemilerine savaş zamanında dahi açık bulundurulacak ayrıca
boğazlar on ülkeden oluşan bir Avrupa Komisyonu tarafından yönetilecek ve bu
komisyonda Türk üye bulunmayacaktı,
Kapitülasyonlar;
İngiliz, Japon, Fransız ve İtalyanlardan oluşan bir komisyonun düzenlemesiyle
genişletilerek yeniden gündeme gelecek ve bütün azınlıklar bu ayrıcalıklardan
yararlanabilecekti. Ayrıca azınlıklara geniş haklar verilecek ve askerlik
yapmayacaklardı,
Azınlıklar
sınırlarımız içinde okul ve dini kurumları açabileceklerdi. Osmanlı'nın bu
konuda yaptığı uygulamalar ise denetlenebilecekti,
Osmanlı
Devleti’nin mali durumu ve bütçesi İngiliz, Fransız ve İtalyanlardan oluşan
komisyon ile Düyun-u Umumiye İdaresi tarafından yönetilecekti. Bu komisyonda
Osmanlı üyeleri sadece danışman olarak yer alacaktı,
Osmanlı,
mali bakımdan zor durumda olduğu için savaş tazminatı vermeyecek ve borçları
silinecekti,
Osmanlı
Devleti’nde zorunlu askerlik kaldırılacak ve askeri gücü 50.700’ü geçmeyecekti.
Ayrıca orduda ağır silahlar ve uçaklar kesinlikle bulunmayacak ve Osmanlı
donanması İtilaf Devletleri’nin kontrolü altında olacaktı,
Deniz
Kuvvetleri’nde 13’ten fazla savaş gemisi bulunmayacak,
Kürtler,
Doğu Anadolu'da bağımsız bir devlet kurmak isterlerse ve bu istek Cemiyet-i
Akvam tarafından kabul edilirse, Osmanlılar bu durumu kabul edecekti,
Osmanlılar,
Mısır üzerindeki bütün haklarından vazgeçecek, Filistin, Irak ve Suriye için
alınan kararlara uyacaktı.
Hicaz
bağımsız bir devlet olacaktı (Arap ülkeleri istediğini aldı),
Osmanlı
Devleti İzmir’deki egemenlik haklarını Yunanistan’a bırakacak ve kalelerden
sadece birinde Türk bayrağı dalgalanacaktı,
Şam ve
çevresi, Mardin, Antep ve Urfa Fransa'ya verilecek ve Sivas’ın kuzeyine kadar
olan bölgede Fransız nüfusu yer alacaktı,
İzmir
bölgesi dışındaki Batı Anadolu, İtalya'ya ait nüfus bölgesi olacaktı."
