İş Kanunu, işçilerin haklarını korumak amacıyla geniş bir düzenleme yelpazesi sunuyor. Kıdem tazminatından yıllık izne kadar birçok konuda merak edilen soruların cevapları ve haklar hakkında bilgilendirmeler, hem işçiler hem de işverenler için yol gösterici olabilir. İşte İş Kanunu kapsamındaki haklar ve sıkça sorulan soruların ayrıntıları.
Kıdem Tazminatının Ödenmesi İçin Gereken Şartlar Nelerdir?
Kıdem tazminatı, işçilerin belirli şartlar altında hak kazandığı bir ödemedir. 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesine göre, bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için aşağıdaki koşullardan en az birinin gerçekleşmiş olması gerekmektedir:
- İşverenin, iş sözleşmesini iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı nedenler dışında feshetmesi,
- İşçinin, sağlık, iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık veya işin durması gibi nedenlerle sözleşmeyi feshetmesi,
- Askerlik görevi nedeniyle işten ayrılma,
- Emeklilik hakkının elde edilmesi veya gerekli sigortalılık süresi ve prim günlerinin tamamlanması nedeniyle işten ayrılma,
- Kadının evlenmesi nedeniyle 1 yıl içinde kendi arzusu ile işten ayrılması,
- İşçinin ölümü.
İşyerinin Satılması Durumunda Kıdem Tazminatı Talep Edilebilir Mi?
Bir işyerinin kısmi veya tam anlamıyla devredilmesi durumunda, mevcut işçiler aynı koşullarda çalışmaya devam ederler. Ancak işyerinin devri, işçilere kıdem tazminatı hakkı tanımaz. Kıdem tazminatı, işyerinin devri öncesi ve sonrası çalışma süreleri dikkate alınarak hesaplanır.
Evlilik Nedeniyle İstifa Eden Kadın İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?
Kadın işçiler, evlilik nedeniyle işten ayrıldıklarında, kıdem tazminatı almaya hak kazanabilirler. Bunun için, iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshedilmesi, evlilik belgesinin işverene sunulması ve feshin gerekçesinin evlilik olarak belirtilmesi gerekmektedir.
Kıdem Tazminatı Tutarı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatının hesaplanması, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret esas alınarak yapılır. Ayrıca, işçiye düzenli olarak sağlanan tüm para ve menfaatler de (yol parası, yemek parası, ikramiye vb.) hesaplamaya dahil edilir. Hesaplama, fesih tarihindeki kıdem tazminatı tavanına göre sınırlandırılmıştır.
İhbar Tazminatı Nedir ve Hangi Hallerde Ödenir?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 17. maddesi gereği, iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf, feshi yazılı olarak ve belirli bir bildirim süresine uyarak bildirmekle yükümlüdür. Bildirim süreleri:
- 6 aydan az süreli çalışmalarda 2 hafta,
- 6 aydan 1,5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta,
- 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta,
- 3 yıldan fazla süren çalışmalarda 8 hafta.
Bildirim süresine uyulmaksızın fesih yapıldığında, ihbar tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
İşçinin İhbar Tazminatına Hak Kazanmasının Esasları Nelerdir?
İş sözleşmesinin feshinden önce, diğer tarafa yazılı olarak bildirimde bulunulması gerekir. Bildirim süreleri, çalışılan süreye göre belirlenir. Bildirim süresi verilmeden yapılan fesihlerde, işveren ihbar tazminatı talep edebilir. Ancak, işçinin haklı nedenle işten ayrılması durumunda ihbar tazminatı ödenmez.
İşten Kendi İsteğiyle Ayrılan İşçi İhbar Tazminatı Alabilir Mi?
Kendi isteğiyle işten ayrılan işçiler, ihbar tazminatı hakkına sahip değildir. Ancak, işten ayrılma sebebi sağlık nedenleri veya işin durması gibi haklı nedenlere dayanıyorsa, işçi ihbar tazminatı talep edemez.
İşyerinin Taşınması veya Çalışma Şartlarının Değiştirilmesi Halinde İşçi Kıdem Tazminatı Alarak İşten Ayrılabilir Mi?
İşveren, işyerinde değişiklik yapmak istiyorsa, bu durumu yazılı olarak bildirmeli ve işçinin onayını almalıdır. Değişiklikler kabul edilmediği takdirde, işçi kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilir.
Ücreti Artırılmayan İşçi Kıdem Tazminatı Alarak İşten Ayrılabilir Mi?
Ücret artışları iş sözleşmesinde düzenlenmiş olmalıdır. İşveren, yasal olarak ücret artışı sağlamak zorunda değildir. Ücret artışı anlaşmazlıkları nedeniyle işten ayrılan işçiler istifa etmiş sayılır ve kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
İşe İade Hakkından Yararlanmak İçin Gereken Şartlar Nelerdir?
İşe iade hakkından yararlanabilmek için, işyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalı ve işçinin çalışma süresi en az 6 ay olmalıdır. İşveren fesih nedenini yazılı olarak belirtmeli ve işçiye tüm haklarını ödemelidir. Feshin geçersizliği iddiasıyla iş mahkemesine başvurulabilir.
İzin Almadan İşe Devamsızlık Yapan İşçi ile İlgili Yapılması Gereken İşlem Nedir?
İşçinin, izin almadan iki iş günü veya bir ay içinde üç iş günü devamsızlık yapması durumunda, iş sözleşmesi bildirim süresi ve kıdem tazminatı ödenmeden feshedilebilir.
Uzun Süreli Rapor Alan İşçinin İş Sözleşmesi Bu Nedeniyle Feshedilebilir Mi?
Rapor süresi, kişinin çalışma süresine isabet eden bildirim süresini 6 hafta aşarsa, işveren iş sözleşmesini feshedebilir. Ancak, bu durum kıdem tazminatı hakkını etkilemez.
Fazla Çalışma Ücretine Hangi Hallerde Hak Kazanılır?
Haftalık çalışma süresi 45 saati geçerse, fazla mesai olarak değerlendirilir. Ara dinlenme süreleri, çalışma süresinden sayılmaz.
Eşi Doğum Yapan İşçiye Kaç Gün İzin Verilir?
Eşi doğum yapan işçiye 5 gün ücretli mazeret izni verilir.
Çalışanlara Hamilelik ve Doğum Hallerinde Sağlanan Haklar Nelerdir?
Hamile kadınlar, doğum öncesi 8 hafta ve doğum sonrası 8 hafta izin hakkına sahiptir. Çoğul gebeliklerde bu süre 2 hafta daha uzatılır. Ayrıca, doğum sonrası 6 aya kadar ücretsiz izin talep edilebilir. Çocuğun 1 yaşına gelmesine kadar süt izni de verilir.
Hamilelik veya Doğum Nedeniyle İşten Ayrılan İşçi Kıdem Tazminatına Hak Kazanır Mı?
Hamilelik veya doğum nedeniyle işten ayrılan işçiler, kıdem tazminatına hak kazanamazlar.
Çalışanların Raporla Belgelenmiş Sağlık Nedenlerine Dayalı İşe Devamsızlıklarında İşveren Tarafından Ücret Ödenir Mi?
2 gün ve üzeri sağlık raporu ile devamsızlık durumlarında SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği verilir. İşverenin ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Doğum Nedeniyle Kullanılacak Ücretli ve Ücretsiz İzin Sürelerinin Yıllık Ücretli İzin Hakkı Üzerindeki Etkisi Nedir?
Doğum öncesi ve sonrası 16 hafta ücretli izin süresi, yıllık ücretli izin hakkı hesaplamasında çalışılmış gibi sayılır. Ancak, ücretsiz izin süreleri yıllık ücretli izin hakkını etkilemez.
Bir yıllık çalışma süresi tamamlanmamış bir işçi yıllık ücretli izin hakkına sahip midir?
Yıllık ücretli izinle ilgili düzenlemeler, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53 ila 61’inci maddelerinde ve uygulamayı detaylandıran yönetmelikte belirlenmiştir. Yasal düzenlemelere göre, yıllık ücretli izin hakkı kazanabilmek için işçinin, aynı işverene bağlı olarak deneme süresi dahil olmak üzere en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir.
İşçilere ücret kesme cezası verilmesinin şartları nelerdir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 38’inci maddesine göre, işçilere ücret kesme cezası verilebilmesi için bu cezanın iş sözleşmesi veya toplu sözleşme ile belirlenmiş olması gerekmektedir. Ücret kesme cezası uygulandığında, bu durumun nedenleri ile birlikte işçiye yazılı olarak bildirilmesi zorunludur. Bir ay içinde verilen ücret kesme cezası, işçinin iki günlük ücretini geçememelidir. Ayrıca, kesilen ceza tutarının, kesilme tarihinden itibaren bir ay içinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın belirlediği hesaba yatırılması gerekmektedir. Bu paralar, işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için kullanılacaktır.
