Ispanağın demir açısından zengin olduğuna dair yanlış bir inanışın 1930'larda yapılan bilimsel bir hataya dayandığını belirten Bitkilerin Profesörü Aysun Bay, "Temel Reis çizgi filminin etkisiyle bu yanlış bilgi hızla yayıldı. Ancak, ıspanak A, C, K vitaminleri ve mineraller açısından zengin olmasıyla sağlıklı bir diyetin önemli bir parçası olmaya devam ediyor" dedi.
1930’lardaki Bilimsel Hata
Prof. Dr. Aysun Bay, 1930’larda yapılan bir laboratuvar hatası sonucu ıspanağın demir içeriğinin 10 kat fazla kaydedildiğini ve bu yanlışlığın uzun yıllar fark edilmediğini ifade etti. Bu durum, ıspanağın demir açısından zengin bir sebze olarak ün kazanmasına neden oldu. 1930’lu yıllarda bu hatanın düzeltilmesine rağmen, kamuoyundaki algı kolayca değişmedi ve ıspanak “demir deposu” olarak tanındı.
Temel Reis ve Ispanak
1929’da yaratılan Temel Reis karakteri, her zayıf düştüğünde bir kutu ıspanak yiyerek anında güç kazanıyordu. Bu, çocuklar arasında ıspanağın "süper yiyecek" olarak kabul görmesini sağladı. 1930’lu yıllarda Temel Reis'in popülaritesi, Amerika'daki ıspanak tüketimini yüzde 30 oranında artırdı. Prof. Dr. Bay, "Temel Reis, her zayıf düştüğünde bir kutu ıspanak yer ve anında büyük bir güç kazanarak düşmanlarını alt ederdi. Bu, çocuklar arasında ıspanağın bir "süper yiyecek" olarak tanınmasına yol açtı. Temel Reis'in her ıspanak yediğinde güç kazanması, aslında çizgi romanın geliştiricilerinin ıspanaktaki demir miktarına atıfta bulunuyorlardı. Bu durum, ıspanağın bir güç sembolü olarak daha da popülerleşmesini sağladı ve dünya genelinde çocuklar, bu sebzeyi tüketmeye teşvik edildi. 1930'lu yıllardan itibaren Temel Reis'in popülaritesi, Amerika'daki ıspanak tüketimini yüzde 30 oranında artırdı" dedi.
Ispanağın Gerçek Faydaları
Yanlış anlaşılmalara rağmen, ıspanak sağlıklı bir sebze olmaya devam ediyor. C, K vitaminleri, folik asit ve beta-karoten açısından zengin olan ıspanak, bağışıklık sistemini destekler. Ispanak, özellikle Türkiye’de geniş bir üretim ağına sahip olup, Anadolu mutfağının önemli bir parçası haline gelmiştir.
Anadolu’da Ispanağın Efsanevi Gücü
Anadolu'nun bazı bölgelerinde, ıspanağın insanlara güç kazandırdığına dair efsaneler bulunur. Özellikle kas gücüne dayalı işlerde çalışanlar arasında ıspanak, enerji ve kuvvet verici bir yiyecek olarak kabul edilmiştir. Bu hikayeler, muhtemelen ıspanağın demir içeriği hakkındaki yanlış anlaşılmalarla bağlantılıdır. Bitkilerin Profesörü şunları söyledi: "Bu hikayeler, özellikle tarım işçileri ve çiftçiler arasında yaygındı. Ispanak yiyen insanların, tarlada daha fazla çalışabildikleri ve daha az yoruldukları söylenirdi. Özellikle kas gücüne dayalı işlerde çalışanların, işlerini bitirdikten sonra bir kase ıspanak çorbası içmeleri, onlara ekstra kuvvet vereceği inancıyla yapılırdı. Bu hikaye, muhtemelen ıspanağın demir içeriği hakkındaki yanlış anlaşılmalarla da ilişkili olabilir. Bazı Anadolu masallarında, bir kadın figürü ıspanağın gücüyle ilişkilendirilir. Bu hikayelerden birinde, yaşlı bir kadın, hasta bir çocuğa iyileşmesi için sihirli bir tarif verir: “Toprağın en derininden çıkardığın ıspanağı kaynat, suyunu içir ve yapraklarını ezip çocuğun göğsüne koy.” Bu tarif, çocuğu iyileştirir ve o zamandan beri ıspanak şifalı bir bitki olarak anılır."
Günümüz Mutfaklarında Ispanak
Ispanağın demir içeriği başlangıçta abartılmış olsa da, içerdiği diğer besin maddeleri nedeniyle sağlık açısından önemli bir sebze olarak kabul ediliyor. Ispanak, ıspanaklı gözleme, ıspanak çorbası ve ıspanaklı börek gibi geleneksel Anadolu yemeklerinin de vazgeçilmez bir parçasıdır. Prof. Dr. Bay, "Bazı geleneksel Anadolu ıspanakları olarak Ispanaklı Gözleme, Ispanaklı Borani, Ispanaklı Börek, Ispanaklı Yahniler ve Çorbalar, Zeytinyağlı ve Yoğurtlu Ispanak, Ispanaklı Pilav ve Ispanak Çorbasını söyleyebiliriz. Her ne kadar ıspanağın demir içeriği başlangıçta yanlış kaydedilmiş olsa da, bu durumun ıspanağın genel sağlığa faydalarını gölgede bırakmadığını ifade eden Bay, “Bugün, ıspanak hala dünya genelinde birçok kültürde önemli bir besin maddesi olarak tüketilmektedir. Demir açısından nispeten mütevazı olsa da, bağışıklık sistemini güçlendiren ve genel sağlığı destekleyen diğer pek çok besin maddesi içermesi nedeniyle modern beslenmenin vazgeçilmez sebzeleri arasındadır. Besleyici değeri yüksek, soğuk mevsim sebzesi olarak bilinen bir bitkidir. İçerdiği vitaminler, mineraller ve antioksidanlar, sağlık açısından çok faydalı olan ıspanak, çeşitli yemeklerde kullanılır ve hem pişmiş hem de çiğ tüketilebilir. Ispanak, dünyanın birçok yerinde yetiştirilebilen bir sebze olup, Türkiye’de de yaygın olarak üretilir” şeklinde konuştu.
