31 Mart 2024 yerel seçimlerinden Cumhuriyet Halk Partisi, yüzde 37,81 oy oranı ile 1977 yerel seçimlerinden beri ilk kez birinci parti olarak çıktı. CHP Ankara ve İstanbul dahil 14 büyükşehirde seçimi kazanırken, 314 ilçe ve 60 beldeyi de aldı. CHP'nin belediyelerdeki zaferinin ardından iktidar kanadından, CHP'li belediyelerin Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) borçları gündeme getirildi. Bu tartışmalar uzun süre devam etti.
Sayıştay’ın 2023 yılı Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Denetim Raporu'na göre, Türkiye genelinde belediyeler, bağlı kuruluşlar ve belediye şirketlerinin SGK’ya toplam 72 milyar 605 milyon TL prim borcu olduğu ortaya çıktı. Bu borç tutarı, SGK’nın 2023 yılı bütçe gelirlerinin yüzde 3,14’üne denk geliyor. Raporda, belediyelerin borç stokunun eriyene kadar genel bütçe vergi gelirlerinden kesilen payların limit oranlarına dahil edilmemesi gerektiği belirtilirken, belediye şirketlerinin borçlarına yönelik bir kesinti yöntemi geliştirilmesi gerektiği vurgulandı.
Belediyelerin SGK’ya Olan Prim Borçları Dikkat Çekiyor
Rapora göre, 2023 yılı sonu itibarıyla SGK’ya belediyelerin 15 milyar 294 milyon 245 bin 232 TL, bağlı kuruluşların 690 milyon 380 bin 144 TL, belediye şirketlerinin ise 56 milyar 621 milyon 70 bin 659 TL prim borcu olduğu tespit edildi. Belediyelerin ve belediye şirketlerinin borçlarının toplamda 72 milyar 605 milyon 696 bin 35 TL’ye ulaştığı açıklandı. Bu borçlar, SGK’nın bütçe gelirlerinin önemli bir kısmını oluştururken, kurumun alacaklarının tahsilinde zorluk yaşandığı belirtildi.
Sayıştay'dan Öneri: Belediyelerden Kesilen Vergi Payları Limitlere Dahil Edilmesin
Sayıştay, SGK’nın belediyelerden alacaklarının tahsilinde yaşanan sorunlara dikkat çekerek, borç stoku eriyene kadar genel bütçe vergi gelirlerinden kesilen tutarların limit oranlarına dahil edilmemesi gerektiğini belirtti. Ayrıca, belediye şirketlerinin prim borçlarına karşılık ilgili belediyelere yapılan genel bütçe vergi gelirlerinden kesinti yapılması veya belediyelere yapılan hakediş ödemelerinden kesinti yapılarak SGK’ya yatırılması gibi düzenlemeler yapılması gerektiği ifade edildi.
İcra Yoluyla Tahsilat Oranı Yüzde 50’nin Altında
Raporda, icra yoluyla tahsil edilen alacak miktarlarının da beklentilerin altında kaldığı belirtildi. 2023 yılında 503 bin 157 dosya icraya intikal ettirilirken, icraya intikal eden 54 milyar 234 milyon 508 bin 299 TL tutarındaki alacağın yalnızca 22 milyar 804 milyon 818 bin 965 TL’si icra yoluyla tahsil edilebildi. Tahsilat oranının yüzde 50’nin altında kalması, tahsilat sürecinde yaşanan aksaklıklara işaret ediyor.
Kira Sözleşmelerinde ve Taşınmaz Satışlarında Usulsüzlükler Tespit Edildi
Sayıştay, SGK’nın kiraya verdiği taşınmazlar ve satışı gerçekleştirilen kamu konutlarına ilişkin de önemli eksiklikler tespit etti. Kira sözleşmelerinin rayiç değerler dikkate alınmadan yenilendiği, kira bedellerinin ve teminatların güncellenmediği belirlendi. Ayrıca, 1 yıllık kira sözleşmesiyle kiralanan taşınmazların 27, 38 ve 45 yıl gibi uzun sürelerle aynı şartlarda kullandırılmaya devam ettiği ortaya çıktı.
Satışı gerçekleştirilen kamu konutlarının muhasebeleştirilmesi ve takibinin mevzuata uygun yapılmadığı da raporda belirtilen diğer bulgular arasında yer aldı. Kurum tarafından ödenip Hazine’den tahsil edilen tutarların muhasebe kayıtlarının hatalı muhasebeleştirildiği ve kurum alacaklarının tam olarak mali tablolara yansıtılamadığı kaydedildi.
Prim Borcuna Karşılık Alınan Taşınmazlar Nakde Dönüştürülemedi
SGK’nın prim borçlarına karşılık almayı planladığı taşınmazların nakde dönüştürülememesi de raporda dikkat çeken bulgular arasında yer aldı. 5510 sayılı Kanun’un Geçici 41’inci maddesi kapsamında, 2023 yılı sonuna kadar toplam bin 636 taşınmaz alındığı ve bu taşınmazların toplam bedelinin 3 milyar 250 milyon 46 bin 914,60 TL olduğu belirtildi. Ancak, bu taşınmazların nakde dönüştürülme sürecinin beklenenden daha yavaş ilerlediği ifade edildi.
SGK'nın Alacaklarının Takibinde Yazılım Entegrasyonu Sorunu
SGK’nın alacaklarını takip etmek için kullandığı yazılımlarda entegrasyon sağlanamaması nedeniyle, tahakkuk esasına göre gerçekleşmeyen işlemler sebebiyle mali tabloların eksik yansıtıldığı görüldü. Bu durum, kurum alacaklarının tam olarak takip edilememesi ve teminatların muhasebe kayıtlarına doğru şekilde yansıtılmaması gibi sorunlara yol açıyor.
Sayıştay’dan Yasal Düzenleme Önerisi
Sayıştay, SGK’nın alacaklarını garanti altına almak ve tahsil sürecini hızlandırmak için yasal düzenlemelerin yapılması gerektiğini belirtti. Belediyeler ve belediye şirketlerinden tahsil edilemeyen prim borçlarının, genel bütçe vergi gelirlerinden kesinti yapılarak alınmasını veya hakediş ödemelerinden kesinti yapılması gibi yöntemlerle çözülebileceğini önerdi. Ayrıca, SGK’nın alacak takibinde kullandığı yazılımların entegrasyonunun sağlanması ve icra işlemlerinin daha etkili bir şekilde yürütülmesi gerektiği ifade edildi.
