Antalya Kent Konseyi'nin 200’ün üzerinde paydaşın iş birliği ile hazırladığı ve 19 Mart 2025 tarihinde açılışı yapılan 21. Yüzyılda Antalya Çalıştayı'nın Afet Yönetimi ve Bilinci başlıklı oturumunda, Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nihat Dipova bir sunum yaptı.
Antalya Kent Konseyi Toplantı Salonu’nda yapılan oturumda Antalya’nın deprem tehlikesi üzerine bilgiler veren Dipova, Türkiye’de hep İstanbul depreminin konuşulduğunu ama Antalya’da da gelecekte deprem olur mu? diye soruların kendisine yöneltildiğini aktardı.
"Antalya'da Deprem Bölgeleri Belirsizliği"
Bu soruyu sorarken depremin nerede, ne büyüklükte, nasıl bir deprem kastedildiğinin önemli olduğuna değinen Dipova, “4-5-6 şiddetinde Antalya’da deprem olur mu olur. Bir deprem sadece büyüklükle anlatılabilir mi? Süresi önemli. Aslında merak ettiğimiz hasar yapıcı deprem olur mu? diye soruyoruz. Hangi yapıya hasar verecek deprem. Antalya son 50 yıldır deprem açısından öyle bir belirsizlik yaşadı ve o belirsizlik hala devam ediyor. Antalya kaçıncı derece deprem bölgesinde diye sorsak, bir şeyler söyleyeceksiniz. Ama deprem bölgeleri kalktı bu arada. Son güncel deprem haritası 2018 yayınlandı ama insanların aklında şu kaldı. Antalya’nın 2. derece deprem bölgesinde olduğu aklımızda kalmış.” diye konuştu.
Eski ve güncel deprem haritaları üzerinden sunumlar yapan Dipova, çok deprem riski olan Finike’nin tam sınırda olduğunu kaydetti.
"Antalya Merkeze Uzak Depremler Olmuş"
Antalya’nın sahil kısmının büyük bir bölümü 4. derece deprem bölgesi olarak gösterildiğini aktaran Dipova, “Neredeyse depremi hiç umursamayın demişler. Antalya’da 1911 yılında bir deprem olmuş 6.1 büyüklüğünde Yivli Minare şerefesinden yıkılmış, bunu tarihçilerden öğrendik. O dönem rasathane kayıtlarına da yansımış ama yeri neresi Finike’nin karşısı. Finike’de araştırma yaptık, başka depremleri anlattılar ama o yıldaki bir depremden haberleri yok.Demre’de bilmiyor. Buraları aşmış deprem Antalya’ya gelmiş Yivli Minare’yi yıkmış, yanındaki Paşa Cami duruyor. Tarihten de çok fazla Antalya’da deprem olduğuna dair bir kayıt bulamıyoruz. Bizim Antalya’da hissettiğimiz Rodos depremleridir. Tarihi kayıtlara geçmiş kesin bilgi haline gelmiş bir büyük deprem var. 1926 yılındaki Finike bunu acı yaşamış. Finike-Demre arasında hissedilmiş, yapı hasarı ce can kayıpları var. Bu deprem belgeli. Birde 1969 yılında 6.3 büyüklüğünde deprem var. Ancak bunlar Antalya sınırları içinde ama merkeze çok uzak depremler.” dedi.
Diri faylar haritasının sadece karalardaki fayları gösterdiğini işaret eden Dipova, denizdeki faylara girmediğini ifade etti.
"Olasılı Diri Fay"
Demre’de paralel iki fay gösterildiğini aktaran Dipova, ”Kale ve Kekova fayları. Bu iki fay deprem üretir mi? Diri fay haritasında gösteriliyor. Ama gerçekten diri mi?Bir takım gerekçelerle bunun aktif diri fay olabileceğinden kuşkulandıklarını, o gerekçe de kısman çürütüldü. Yine halk, hala oradaki batık kentin bir deprem sonrasında olduğu gibi bir söylenti vardır, ama doğru değildir o. Ancak ayrıntılı inceleme yapılamamıştır deniliyor. Olasılı diri fay denilmiş. Kesin bir fayda olsa boyları kısa olduğu için en fazla üreteceği deprem 6-6.5’tur. Ama son 100 yılda bir deprem görülmemiş. Kitabın yazarı da olasılı demiş.” ifadelerine yer verdi.
1911’den beri alınan kayıtların koordinatların üzerinden Antalya’ya özgü grafikler hazırladığını belirten Dipova, Antalya’da körfezden yukarıya doğru bir çok deprem olduğunu aktardı.
"Bizdeki Dalma Batma Zonu 8-9 Büyüklüğünde Deprem Üretmez"
Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesinin üstünde bir deprem olduğunu dile getiren Dipova, “Büyüklüğü 4.5, ASAT’ın olduğu yerde olmuş. Lara’da Belek’te 5 büyüklüğünde deprem görülüyor. Bunu büyüklüğüne göre çizdik, birde derinliğe göre çizmek istedik. Burada çok önemli bilgiler ortaya çıkıyor. Mühendislik ve ASAT altındaki deprem 95 kilometre aşağıdaymış. Lara, Belek’te de 95-100 kilometre aşağıda olduğu için hissedilmemiş. 4’üncü dereceden Antalya 2’inci dereceye alındı çok fazla deprem görülüyor. 2 boyutlu harita ile bir yere varamadık, 3 boyutluya geçtik ve yazılım değişti. Fakültenin altında deprem oluyor da ben neden hissetmiyorum. Bu bir dalma batma zonu fayı. Bunu Japonya’da, Peru’da ve Seattle’de görüyoruz. Yani bir levha başka bir levhanın altına dalıyor. Bizdeki küçük bir segment, Japonya’daki gibi büyük değil. Onlar kadar 8-9’lar kadar deprem üretmiyor. Finike denizaltı dağlarının altından dalmaya başlıyor, Antalya’da civarında 90-100 kilometreye ulaşıyor, biraz daha devam edip, bin 500 kilometreye kadar dalıyor.” dedi.
Döşemealtı’nda meydana gelen 4.8 şiddetindeki depremin ciddi hasar yapabileceğinin altını çizen Dipova, ama yerin 105 kilometre altında, dalma batma fayında, yoksa ilçede deprem olmayacağına değindi.
"Demre Finike En Tehlikeli Deprem Bölgelerinden"
Finike ilçesinin çukurda yer aldığına vurgu yapan Nihat Dipova, “Akdeniz’in en derin noktalarından birisi, bir diğeri Rodos’tu, 4 bin 500 metre, Finike’deki 3 bin 64 metre. Finike’de sahilden 25 kilometre açılıyorsunuz derinlik 3 bin 64 metre. Bunun da sebebi hem kayma hem çekme yeteneği olan yeni tanımlanan faydır. Antalya’nın merkezinde 0.26 deprem ivmesi, o bile tartışmalı. 0.35’den başladık, 0.26’ya düştük. Bu rakam ihtimalen bir daha düşecek. Ama il bazında düşündüğünüz zaman Finike, Demre ne halde. Kahramanmaraş, Van ayarında. Demre 0.42 civarında bir ivme var. İzmir Bayraklı ayarında. İl bazında düşünürsek Türkiye’nin en tehlikeli deprem tehlikesi bölgelerinden sayabiliriz. Ama çokta deprem tehlikesi düşük yerlerimiz var.” diye konuştu.
Finike’nin zemininin çok genç olduğuna vurgu yapan Dipova,ince kum ve alüvyondan oluştuğunu sıvılaşma açısından risk oluşturduğunu belirtti.
"Demre'deki Tehlike, Kuzey Anadolu, İzmir Bornova Ayarında"
1926 yılında sıvılaşma görülmesine rağmen, ovada yapı olmadığını aktaran Dipova, “Portakal bahçeleri sıvılaşsa ne olacak. Kayada hissettiğinizin 2.5 katını hissediyorsunuz. Harita yayınlandığında tehlike değeri düşen iller altında gösterdiler, burada bir yanılgı var. Bahsedilen yer şehir merkezi yani Cumhuriyet Meydanı. Demre’de arttı, şuan 0.42, Kuzey Anadolu fayı ayarında, İzmir Bornova ayarında deprem tehlikesi var. Bu yanılgıların aşılması lazım. 5.6,6.1’ler hepsi büyüklük. Aktardığım tüm bilgiler tehlike. Risk insana olan etkisi, ama tehlike çarpan durumundadır. Bir yerin deprem tehlikesi sıfırsa, riskte sıfırdır. Moskova’nın deprem tehlikesi sıfırdı, riskte sıfırdır. Deprem tehlikesi büyük ayrıca riskleri farklı olan yerlerde olabilir. Bir yerin yapıların sağlam, diğer bölgenin yapıları çürük, o zaman risk değişir. Risk kontrol edilebilir, tehlikeye dokunamıyoruz. Risk bizim elimizde, teknoloji ile bu işi çözebiliriz.” açıklamasında bulundu.
