Geçtiğimiz yıl yapılan radikal bir düzenleme ile 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için emeklilik yaş şartı kaldırıldı. Bu değişiklikle birlikte, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı çalışanlar, 1 gün bile çalışmış olsalar emekli olma hakkına sahip oldular. Ancak, 9 Eylül 1999 tarihinden sonra işe girenler, emeklilik hakkını kaybetmekle kalmadı, aynı zamanda 17 yıl daha fazla çalışma zorunluluğuyla karşı karşıya kaldılar.
EYT Kapsamında Yaşananlar ve Beklentiler
EYT kapsamında yer alan kişilerin bazıları, önümüzdeki birkaç yıl içinde 38-43 yaş arasında emekli olmaya devam edecekler. Ancak, kademeli emeklilik bekleyenler için yapılan açıklamalar, yakın gelecekte herhangi bir düzenleme yapılacağına işaret etmiyor.
Emeklilikte 20 Yıllık Fark Ortaya Çıktı
EYT düzenlemesi olmasaydı, sigortalı çalışmaya 24 Kasım 1998 ile 8 Eylül 1999 tarihleri arasında başlayan erkekler 58; 24 Mayıs 1999 – 8 Eylül 1999 tarihleri arasında başlayan kadınlar ise 56 yaşından önce emekli olamayacaklardı. EYT düzenlemesi sonrasında ise, 8 Eylül 1999 tarihinden önce ve sonra işe başlayanlar arasında kadınlarda 20, erkeklerde ise 17 yıl fark ortaya çıktı. Bu fark, EYT öncesinde sadece 2 yıldı.
Emekli EYT'lilerin Çalışma Durumu
Emekli olduktan sonra dahi bir kısmı iş hayatına devam eden EYT'lilere, sosyal güvenlik destek primi (SGDP) ödenmektedir. Ancak, SGDP'ye tabi emekli çalışan sayısı, 2022 yılında 945 bin iken 2023 yılı sonunda 1 milyon 865 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde sigortalı çalışan emekli sayısında ise 919 bin kişilik bir artış gözlemlenmiştir.
Bütçe Açığı ve Beklenenin Altında Gerçekleşen Durum
Tüm bu gelişmelere rağmen, 2023 yılında SGK'nın gelir - gider dengesinin öngörülenin altında, 59,2 milyar lira açık vermesi bekleniyordu. Ancak gelirlerdeki olumlu performans sayesinde, bütçe açığı 39,4 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu durum, EYT'nin uygulandığı ilk yılda SGK'nın toplam gelirlerinin giderleri karşılama oranının yüzde 98,2'ye ulaşarak, 2002 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaştığını göstermektedir.
Emekli Sayısında Artış ve SGK'nın Faaliyetleri
SGK'nın 2023 yılı faaliyet raporuna göre, 2023'te 4A (SSK) kapsamında 1 milyon 925 bin, 4B (BAĞ-KUR) kapsamında 183 bin, 4C (Emekli Sandığı) kapsamında ise 86 kişiye emekli aylığı bağlanmıştır. 2023 yılında emekli aylığı bağlanan toplam kişi sayısı 2 milyon 193 bin 791 olmuştur. Ancak, bu sayıya malullük, dul ve yetim aylığı bağlananlar dahil değildir.
2023 yılında 2,2 milyon yeni emekliye karşılık, SGK'dan emekli aylığı alan toplam pasif sigortalı sayısındaki artış 2 milyon 107 bin 897 kişi olmuştur. Aradaki farkın, yıl içinde yaşanan ve ölüm aylığı bağlanacak hak sahibi bulunmayan emeklilerden kaynaklandığı belirtilmektedir. Bu yüksek farkta, özellikle 6 Şubat'ta meydana gelen depremin etkisi olduğu ifade edilmektedir.
