Türkiye’de yüksek TL faizi ve döviz kurlarındaki yatay seyir, reel sektörün mevduatta TL’ye, kredilerde ise dövize yönelmesine neden oldu. Bu durum, firmaların döviz pozisyonunda açık vermesine yol açarken, Kasım 2024 itibarıyla reel sektörün net döviz pozisyonu açığı 132,8 milyar dolara ulaştı. Merkez Bankası’nın (TCMB) bugün yayımladığı "Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Döviz Varlık ve Yükümlülükleri" verileri de bu eğilimi doğruluyor. Verilere göre, Kasım 2024’te reel sektörün döviz varlıkları bir önceki aya göre 4 milyar 942 milyon dolar azalırken, yükümlülükleri 181 milyon dolar arttı. Böylece net döviz pozisyonu açığı 5 milyar 123 milyon dolarlık artışla 132,8 milyar dolara yükseldi. Bu artışla birlikte döviz açığında 54 ayın zirvesi görülürken, 53 ay sonra ilk kez 130 milyar dolar eşiği aşılmış oldu.
Döviz Mevduatları Azaldı, Kredi Kullanımı Arttı
Kasım 2024 döneminde firmaların döviz varlıkları incelendiğinde;
- Yurt içi bankalardaki döviz mevduatları 4 milyar 623 milyon dolar,
- İhracat alacakları 775 milyon dolar,
- Menkul kıymetler 83 milyon dolar azaldı.
- Buna karşılık yurt dışına yapılan doğrudan sermaye yatırımları 540 milyon dolar arttı.
Öte yandan yükümlülük tarafında ise;
- Yurt içinden sağlanan nakdi krediler 1 milyar 955 milyon dolar artarken,
- Yurt dışından sağlanan krediler 1 milyar 582 milyon dolar,
- İthalat borçları 192 milyon dolar azaldı.
Kasım 2024 itibarıyla kısa vadeli varlıklar 133,8 milyar dolar olurken, kısa vadeli yükümlülükler 109,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlası, bir önceki aya göre 4,5 milyar dolar azalarak 24,5 milyar dolara düştü. Ayrıca, kısa vadeli yükümlülüklerin toplam yükümlülükler içindeki payı yüzde 37'ye yükseldi.
Döviz Kredilerinde Rekor Artış
Bankacılık sektöründe döviz cinsi kredi hacmi, 2024 yılında 39 milyar dolarlık rekor artışla 167,7 milyar dolara yükseldi. Bu, 2018’den bu yana ilk kez döviz kredilerinde yıllık bazda artış yaşandığını gösterdi.
- 2024’te TL cinsi ticari krediler sadece yüzde 20,3 artarken,
- Döviz cinsi kredilerdeki artış yüzde 30,3’e ulaştı.
- Ayrıca, 2024 yılında yerleşiklerin yabancı para mevduatları, parite etkisinden arındırıldığında 17,9 milyar dolar azaldı.
Döviz Açığında 2018 Sonrası En Büyük Artış
2018’deki kur krizi öncesinde Mart 2018’de 195,5 milyar dolarla zirve yapan reel sektörün döviz açığı, Ekim 2023 itibarıyla 74,5 milyar dolara kadar gerilemişti. Ancak son 13 ayda döviz açığı tekrar 58,3 milyar dolar artarak Kasım 2024 itibarıyla 132,8 milyar dolara ulaştı.
