Tarımsal üretimi ciddi şekilde etkileyen zirai don, birçok çiftçinin korkulu rüyası olmaya devam ediyor. Peki, don olayı hangi sıcaklıkta gerçekleşir ve bitkilere nasıl zarar verir? İşte merak edilen tüm detaylar…
Zirai Don Nedir?
Zirai don, hava sıcaklığının 0°C’nin altına düşmesiyle bitkilerin zarar görmesine neden olan meteorolojik bir olaydır. Toprak ve havadaki suyun donmasıyla meydana gelen bu durum, özellikle meyve ve sebze üreticileri için büyük risk taşır.
Zirai Don Ne Zaman Olur?
Türkiye’de zirai don olayları genellikle Kasım ile Mart ayları arasında görülür. Ancak ilkbaharda ani sıcaklık düşüşleri de dondan kaynaklı zararlara yol açabilir.
Don Olayı Neden Oluşur?
Don olayı, havadaki su buharının düşük sıcaklıkta yoğunlaşıp donmasıyla oluşur. Özellikle açık ve rüzgarsız gecelerde sıcaklık daha hızlı düşer ve don riski artar.
Kaç Derecede Zirai Don Olur?
Zirai don, sıcaklık seviyesine göre üç farklı kategoride incelenir:
-
Hafif don: 0°C ila -2°C arasında gerçekleşir ve genellikle erken çiçek açan bitkileri etkiler.
-
Orta şiddetli don: -2°C ila -4°C arasında olur ve daha dayanıklı bitkiler bile zarar görebilir.
-
Şiddetli don: -4°C ve altındaki sıcaklıklarda meydana gelir, geniş çaplı bitki kayıplarına yol açabilir.
İlkbaharda Don Olayı Nedir?
İlkbaharda görülen don olayları, erken çiçeklenen ağaçları ve yeni ekilen tarım ürünlerini tehdit eder. Bahar aylarında gece sıcaklıklarının aniden düşmesiyle bitkiler, gelişimlerini tamamlamadan zarar görebilir.
Akdeniz’de Don Olayı Görülür Mü?
Akdeniz bölgesi genel olarak ılıman bir iklime sahiptir. Ancak yüksek rakımlı kesimlerde ve iç bölgelerde özellikle kış aylarında zirai don olayları yaşanabilir.
Türkiye’de Don Olayı En Çok Nerede Görülür?
Zirai don olayları en çok Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz’in yüksek kesimlerinde görülmektedir. Bu bölgelerde sıcaklık kış aylarında -20°C’lere kadar düşebilir.
Don Vuran Bitkiye Ne Yapılır?
Zirai dondan etkilenen bitkileri kurtarmak için şu önlemler alınabilir:
-
Hızlı sulama: Don olayından hemen sonra sulama yapmak, bitkinin yeniden toparlanmasını destekler.
-
Hasarlı bölgeleri budama: Don nedeniyle zarar gören dallar budanarak bitkinin sağlıklı gelişimi sağlanır.
-
Güneş ışığından koruma: Ani ısınma bitkiye daha fazla zarar verebilir. Bu yüzden gölgeleme yapılması önerilir.
Zirai Don Nasıl Engellenir?
Zirai don olaylarına karşı üreticilerin alabileceği çeşitli önlemler bulunmaktadır. Bunlar şunlardır:
1. Sera Kullanımı ve Isıtma Sistemleri
Seralar, bitkileri aşırı soğuk hava koşullarından koruyarak don olayını büyük ölçüde engeller. Seraların içindeki sıcaklık kontrol edilerek don riskine karşı önlem alınabilir.
2. Rüzgar Perdeleme Sistemleri
Rüzgarın dondurucu etkisini azaltmak için tarlaların çevresine rüzgar kırıcı ağaçlar dikmek veya perdeleme sistemleri kullanmak don riskini düşürebilir.
3. Su ile Koruma (Sulama Yöntemi)
Toprak nemli tutulduğunda sıcaklık daha yavaş düşer. Don tehlikesi olan gecelerde hafif sulama yaparak topraktaki sıcaklığın korunması sağlanabilir.
4. Duman ve Sisleme Yöntemi
Tarlalarda yakılan saman veya organik malzemeler, havada bir duman tabakası oluşturarak ısı kaybını engelleyebilir. Sisleme yöntemi de benzer şekilde havayı nemlendirerek don etkisini azaltır.
5. Bitki Örtüsü Kullanımı (Malçlama)
Bitkilerin çevresine saman, plastik örtü veya organik malç uygulayarak kök bölgesini sıcak tutmak mümkündür. Bu yöntem, don riskini önemli ölçüde azaltır.
6. Kimyasal Koruma Yöntemleri
Bazı zirai don önleyici kimyasallar, bitkilerin don olaylarına karşı daha dayanıklı hale gelmesini sağlar. Ancak bu yöntem kontrollü ve bilinçli bir şekilde uygulanmalıdır.
7. Hava Dolaşımını Sağlamak İçin Rüzgar Pervaneleri
Büyük tarım alanlarında kullanılan rüzgar pervaneleri, soğuk havayı dağıtarak don oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.
8. Toprak İşleme ve Gübreleme Teknikleri
Toprak sıcaklığını artıran organik gübreler kullanarak ve uygun işleme teknikleri uygulayarak don olayına karşı direnç sağlanabilir.
Zirai Donun Tarıma Etkilerini Azaltmak İçin Ne Yapılmalı?
Çiftçilerin zirai don olaylarına karşı önceden hazırlıklı olması büyük önem taşır. Uzmanların tavsiyelerine göre, don riski olan bölgelerde erken çiçek açan bitkiler ekilmemeli, Don riski yüksek alanlarda soğuk hava tahminleri sürekli takip edilmeli. Hassas bitkiler için sera sistemleri ve ısıtma yöntemleri kullanılmalı.
Meyve Kaç Derecede Donar?
Farklı meyveler farklı sıcaklık seviyelerinde donma riski taşır:
-
Narenciye: -2°C ila -3°C
-
Elma, armut: -3°C ila -5°C
-
Kiraz, vişne: -2°C ila -4°C
-
Üzüm: -1°C ila -3°C
Zirai Dondan En Çabuk Etkilenecek Meyve Hangisi?
Zirai don olaylarından en çok narenciye, üzüm ve kayısı gibi hassas meyve ağaçları etkilenir. Özellikle erken çiçek açan meyve ağaçları büyük zarar görebilir.
Zirai Dondan En Çabuk Etkilenecek Sebzeler Hangileri?
Domates, Patlıcan, Biber, Kabak, Fasulye gibi sebzeler düşük sıcaklıklara karşı oldukça hassastır ve don olaylarında büyük zarar görebilirler.
Seralara Zirai Don Vurur Mu?
Seralar, açık tarıma göre daha korunaklıdır ancak sıcaklığın aşırı düşmesi durumunda seralardaki bitkiler de zarar görebilir. Bu yüzden sera içi ısıtma sistemleri kullanılarak donun etkileri minimize edilebilir.
