Jeoloji Mühendisi Aysun Aykan, Türkiye’nin dört bir yanında 5.5 ve üzeri büyüklükte depremler üretebilecek yaklaşık 500 diri fay bulunduğunu açıkladı. Aykan, bu fayların geçtiği 24 ilin her an büyük bir tehlike altında olduğunu belirterek, bu illerdeki riskin göz ardı edilmemesi gerektiğini ifade etti. Aykan, özellikle Bursa’daki Kayapa-Yenişehir fayının 624 yıldır suskun olduğunu ve bu fayın kırılması durumunda 7’den büyük bir deprem üretebileceğini söyledi. Bursa'nın Karacabey ilçesinde düzenlenen deprem paneline katılan Aykan, Türkiye’nin depremselliği üzerine çok önemli açıklamalar yaptı. Panelde, Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir ve Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdullah Soykan da konuşmacı olarak yer aldı.
Diri faylar ve riskli iller
Aykan, Türkiye’deki diri fay haritasına bakıldığında 24 ilde kent merkezlerinden geçen diri fayların bulunduğuna dikkat çekti. Bu illerin sırasıyla Balıkesir, Bursa, Kocaeli, Bolu, Sakarya, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli, Burdur, Kütahya, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Kayseri, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Hakkari ve Bingöl olduğunu belirtti. Aykan, bu illerin her birinin, özellikle de fay hatları üzerinde yer alan ilçelerin, büyük tehlike altında olduğunu ifade etti. Aykan ayrıca, fay hatlarının kırılması durumunda ilk önce o bölgedeki yapıların zarar göreceğini ve sismik boşluk olarak tanımlanan fayların, yakın zamanda deprem üretme potansiyeli taşıyan bölgeler olduğunu vurguladı.
“Gerilim birikmiş 20 fay var”
Aykan, Türkiye genelinde yaklaşık 20 fayın kırılma zamanı geldiğini ve bu fayların üzerine yeterli derecede gerilim biriktiğini belirtti. Bu fayların sismik boşluk olarak tanımlandığını ifade eden Aykan, “24 kentimiz, 110'u aşkın ilçemiz doğrudan fay hatları üzerindedir; Bu fayların kırılması durumunda ilk önce fay zonu üzerindeki yapılar zarar görecektir. Bu faylardan özellikle kırılma zamanı gelmiş olanların yani sismik boşluk olarak tanımladığımız, yerleşim yerlerinden geçenler büyük risk oluşturmaktadır. Türkiye'de yaklaşık 20 yerde sismik boşluk olarak tanımladığımız fay var; yani kırılma zamanı gelmiş, yeterli derecede gerilim birikmiş, her an kırılabilecek fay parçaları” şeklinde konuştu. Aykan, Kuzey Anadolu Fayı’nın başındaki Bingöl ve Marmara Denizi’ndeki kısmı, Hakkari-Yüksekova ve Muğla taraflarındaki fayların sismik boşluk olarak değerlendirildiğini, bu bölgelerde büyük bir deprem olma ihtimalinin bulunduğunu belirtti.
“Marmara Denizi'nde 7.6 büyüklüğünde deprem olabilir”
Marmara Bölgesi’nde yaşanacak büyük bir depremin, özellikle Marmara Denizi'nden geçecek Kuzey Anadolu Fayı'nın etkisiyle daha büyük yıkımlara yol açacağına dikkat çeken Aykan, “Marmara Denizi içinden geçen Kuzey Anadolu Fayı'nın Kuzey koldaki deprem dağılımlarına bakıldığında, en son depremlerin 1509 ve 1766 yılında gerçekleştiğini, 200-250 yıllık tekrarlama periyotları olduğu düşünüldüğünde bu alanın bir sismik boşluk olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirttik. Burada olacak büyük bir depremden Marmara Denizi’ne kıyısı olan tüm iller ağır bir şekilde etkilenecek. Özellikle 1766 yılında olmuş olan deprem, Avusturya’dan, İtalya'ya kadar geniş bir coğrafyada hissedilmiş olup Tüm Marmara Bölgesi'nde tahribata yol açmıştır” ifadelerini kullandı. Aykan, 1999 depreminden sonra 30 yıl içerisinde %65 ihtimalle 7’den büyük bir deprem yaşanacağına dair yapılan çalışmalar olduğunu hatırlatarak, “Bu süreden 25 yıl geçti. Hiçbir zaman bu deprem 60 yıl beklemeyecek; Bu süre yaklaşıyor. Ülkemizde istatistiki olarak her 7 yılda bir büyük deprem oluyor. Zaten her 50 yılda bir Marmara çevresinde 7’den büyük bir deprem gerçekleşiyor; dolayısıyla şu an bile olsa şaşırmayız” diye konuştu.
“Bursa’daki fay 624 yıldır suskun”
Bursa'daki deprem riskine dikkat çeken Aykan, Kayapa - Yenişehir fayının 624 yıldır suskun olduğunu belirtti. Aykan, bu fayın kırılması durumunda 7’nin üzerinde büyük bir deprem üretebileceği konusunda uyardı. Aykan, Bursa’daki geçmiş depremleri hatırlatarak, "Bursa'da geçmiş kayıtlara göre, en son hasar yapıcı deprem 1855 tarihlerinde meydana gelmiş olan ve halk arasında 'Küçük Kıyamet' olarak adlandırılan depremde çok büyük yıkımlar meydana gelmiş; 150 caminin neredeyse bütün minareleri yıkılmış, Ulucami'nin 2 kubbesi yıkılmış, tarihi yapılar, resmi kurumlar yıkılmış, şehirde yangınlar çıkmış, can ve ekonomik kayıplar yaşanmış" dedi.
Bursa'daki faylar üzerinde yapılması gereken çalışmalar
Bursa’da çok fazla fay hattı bulunduğunu ve bunlar üzerinde ciddi çalışmalar yapılması gerektiğini belirten Aykan, “Bir fayın, deprem tekrarlama periyotlarını, kaç büyüklükte deprem ürettiğini kısaca fayın geçmişteki davranışlarını inceleyen ve gelecekteki deprem tehlikesini belirleyen Paleosismolojik çalışmaların Bursa’da yapılmadığına dikkat çekiyorum. Bursa'da çok fazla fay hattı var. Fay hattı üzerinde bina olmaması gerekiyor. Kaç binanın fay hattı üzerinde olduğunun çalışılması lazım. Bursa'da 17 İlçesinin, neredeyse her ilçe sınırlarından geçen fay hattı var. Tüm afet risklerinin haritalarda belirtildiği mikro bölgeleme çalışmalarının mutlaka yapılması gerekiyor. Bursa'da henüz böyle bir çalışma yapılmıyor" şeklinde konuştu.
Depremle ilgili alınması gereken tedbirler
Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdullah Soykan, Karacabey ve çevresindeki deprem riskini vurgulayarak, yapılacak çalışmaların büyük önem taşıdığını belirtti. Soykan, “6 Şubat 2023 tarihinde ülkemizin yaşadığı büyük felaketten aldığımız dersi ivedilikle hayata geçirmemiz gerekiyor. Başta İstanbul ve Marmara Denizi'nde meydana gelme ihtimali yüksek olan büyük bir deprem öncesi alınması gereken tüm tedbirleri bir an önce almamız gerekiyor.” dedi.
