Türkiye Belediyeler Birliği (TBB), 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen bölgelerin mevcut durumu ve iyileştirme sürecine dair "Afet Bölgesi Mevcut Durum Değerlendirmesi ve Gelişim Önerileri Raporu'nu yayınladı. Raporda, afet sonrası bölgede yaşanan çevresel, ekonomik ve idari sorunlar ele alınırken, koordinasyon eksiklikleri, veri belirsizlikleri ve merkezi idarenin yerel yönetimlerle yeterli iş birliği sağlayamamasının süreci zorlaştırdığı ifade edildi.
Çevresel ve Ekonomik Riskler Artıyor
Raporda, "Tarım arazilerinin konut alanı olarak kullanımı ve hak kayıpları gibi çevresel ve ekonomik riskler öne çıkmıştır. Veri ve bilgi eksiklikleri belirsizliklere neden olmakta, koordinasyon eksiklikleri ve merkezi idarenin yerel aktörlerle iletişim sorunları normalleşme algısını zedelemektedir. İmar affı ve tasarruf tedbirleri toparlanmayı zorlaştırmakta, yeterli iş birliği sağlanamaması iyileştirme süreçlerini zorlaştırmaktadır" ifadelerine yer verildi. Deprem bölgesindeki barınma ve altyapı sorunlarının halen devam ettiğine dikkat çekilen raporda, afet sonrası alınan kararların, bölgenin gerçek ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kaldığı vurgulandı.
"Depremin Türkiye Ekonomisine Maliyeti 2 Trilyon TL"
Raporda, 6 Şubat depremlerinin Türkiye ekonomisine yaklaşık 2 trilyon TL (103,6 milyar dolar) yük getirdiği ifade edildi. Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın verilerine göre konut hasarları toplamı 1.073,9 milyar TL (56,9 milyar dolar) olarak hesaplandı. Kamu altyapısı ve hizmet binalarındaki zarar 242,5 milyar TL (12,9 milyar dolar) oldu. Özel sektör, imalat sanayi, enerji, haberleşme, turizm, sağlık ve eğitim gibi alanlardaki kayıplar 222,4 milyar TL (11,8 milyar dolar) olarak belirlendi.
Deprem Sonrası Harcamalar 950 Milyar TL’yi Aştı
Raporda, Şubat 2024 itibarıyla deprem bölgelerinde 691 bin 959 kişinin konteyner kentlerde yaşadığı belirtilirken, TOKİ tarafından 11 ilde toplam 45 bin 901 konut inşa edilmesinin planlandığı aktarıldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Ocak 2024 itibarıyla açıkladığı verilere göre, deprem sonrası harcamaların 950 milyar TL’ye ulaştığı ifade edildi. 2025 yılı sonuna kadar tüm kalıcı konutların tamamlanması hedeflenirken, Ocak 2024 itibarıyla 46 bin konut hak sahiplerine teslim edildi ve her ay 25-30 bin konutun tamamlanması planlanıyor. Deprem bölgesinde yapılan konutlar ve ticari alanlar için merkezi bütçeden 811 milyar TL tahsis edildi. Dünya Bankası tarafından finanse edilen acil inşa projeleri kapsamında hak sahiplerine yönelik konut yapım çalışmaları devam ediyor.
İkamet Değişikliği ve Kamu Hizmetlerindeki Aksaklıklar
Raporda, bölgedeki hak sahiplerinin yeterli bilgilendirilmediği belirtilerek, "Hak sahipleri başka şehirlere taşınmış olsalar bile, hukuki durumları zarar görmesin diye bu şehirlere ikamet değişikliği yapmıyorlar" denildi. Bu durumun, deprem nedeniyle göç alan belediyelerin resmi nüfusundan çok daha fazla kişiye hizmet sunmasına neden olduğu, ancak bu belediyelerin gelirlerinin aynı oranda artmadığı için kamu hizmetlerinde aksamaların yaşandığı ifade edildi. İyileştirme süreçlerinden sorumlu kurum ve kuruluşların farklı bilgiler paylaşmasının vatandaşları ümitsizliğe ve belirsizliğe sürüklediği vurgulandı.
"İmar Affı Beklentisi Kaçak Yapılaşmayı Artırıyor"
Raporda, kalıcı konutların teslim edilmeye başlandığı bölgelerde altyapı çalışmalarının aynı hızda ilerlemediği belirtilerek, “Konutlar hak sahiplerine teslim edilse bile kullanmanın mümkün olmadığı bildirilmektedir” ifadelerine yer verildi. Bunun yanı sıra, deprem sonrası kaçak yapılaşmanın arttığı vurgulanarak, “Söz konusu yapıların sahiplerinde, bir gün elbet imar affının çıkarılacağı ve yapılarının yasal zemine kavuşacağı inancı hakimdir” denildi.
Tasarruf Tedbirleri ve Depremzedelerin Mağduriyeti
Raporda, tasarruf tedbirleri nedeniyle deprem bölgelerinde gerçekleştirilecek birçok faaliyetin aksadığına dikkat çekildi. Depremden doğrudan etkilenmemiş belediyelerin, deprem bölgelerine yapacağı harcamaların da kısıtlamaya maruz kaldığı belirtilerek, “Belediyelerin deprem bölgesine yapacağı harcamaların Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’nin kapsamı dışına çıkarılması, depremzede belediyeler için mücbir sebep süresinin uzatılması gerekmektedir” ifadeleri kullanıldı.
