Bundan 1100 yıl önce Filistin’in Gazze kıyılarından yola çıkan bir gemi Antalya açıklarında yakalandığı fırtına sonucu denizin dibine gömüldü. Antalya'daki batığa dalış yapan Doç. Dr. Hakan Öniz ve ekibi, daha önce Türkiye kıyılarındaki su altı kazılarında hiç karşılaşılmamış zeytin çekirdekleri buldu. Bir amforadan çıkan 1100 yaşındaki zeytin çekirdekleri, Akdeniz Su Altı Arkeoloji Müzesi’nde sergilenecek.
Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Kültür Varlıkları Koruma ve Onarım Bölüm Başkanı Doç. Dr. Hakan Öniz ve ekibi, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ‘Geleceğe Miras Projesi’ kapsamında 2024 yılında Antalya’nın Kaş ilçesi açıklarındaki Besmi Adası'nın yaklaşık 45-50 metre derinliklerinde su altı kazı çalışmalarına başladı.
1100 Yıllık Zeytin Çekirdekleri Bulundu
Bakanlığın Kemer ilçesinde çalışmalarını yürüttüğü Su Altı Arkeoloji Müzesi kapsamında birkaç su altı kazısını birlikte yürüttüklerini ifade eden Doç. Dr. Öniz, Kaş ilçesindeki Besmi Adası’nda bulunan batıkta da bir çalışma başlattıklarını söyledi. Bu batığın bilinen ve turizme açık bir batık olduğunu kaydeden Doç. Dr. Öniz, çok derinlerde olması nedeniyle herkesin dalabileceği bir batık olmadığına vurgu yaptı ve, “Çalışmalarımızı batıkta bulunan M.S. 9-10’uncu yüzyıla ait 1100 yaşındaki amforalara yönelik gerçekleştirdik" dedi.
Filistin Batığı Olduğu Saptandı
Batığın Filistin’in Gazze kıyılarından yola çıkan zeytinyağı yüklü bir gemi olduğunu belirlediklerini anlatan Doç. Dr. Öniz şu bilgileri verdi:
“Günümüzden 1100 sene önce o bölge zeytin üretiminde bilinen bir bölgeydi. Tabii maalesef şu an Gazze deyince aklımıza daha negatif şeyler geliyor ama inşallah bu da düzelecektir. Çalışmalar yürüttüğümüz bu gemi, Gazze'den amforalara yüklenen zeytinyağı ile henüz bilmediğimiz bir noktaya taşınırken Kaş açıklarında fırtınaya yakalanıyor. Oradaki bir küçük kayalığa ya da küçük bir adaya çarparak batıyor. Batık hem çok derinlerde olması hem de içindeki yüküyle hayli ilginçti. Zeytinyağı ve şarap eski çağda gemilerin taşıdığı şeylerdi. Ama bir amforanın içinden çıkanlar çok dikkat çekiciydi."
Türkiye'de İlk Kez Keşfedildi
Doç. Dr. Hakan Öniz, amforaların birinde rastladıkları buluntuların kendilerini çok heyecanlandırdığını belirterek, “Varlığı bilinmesine karşın amforalarda şimdiye kadar hiç görmediğimiz, dünyada ise birkaç örneğini okuduğumuz bu buluntular Türkiye'de bir ilk oldu" dedi. Batıktaki amforaları su altı robotlarını da kullanarak yüzeye çıkardıklarını ifade eden Doç. Dr. Öniz, “Son 1 yıldır derin sulara inen robotlarla su altı kazılarını uygulamaya başladık. Robotların yardımıyla çıkartmış olduğumuz amforalardan bir tanesinden zeytin, daha doğrusu zeytin çekirdekleri bulundu" dedi. Türkiye'deki su altı çalışmalarının büyük bölümünün Akdeniz Üniversitesi tarafından yürütüldüğünü de vurgulayan Doç. Dr. Öniz, zeytin çekirdeklerinin Türkiye kıyılarında karşılaştıkları ilk buluntu olduğunu vurguladı. Batıktan çıkan buluntular Kemer'de Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın temelini atmak üzere olduğu Akdeniz Su Arkeoloji Müzesi’nde sergilenecek.
Antik Çağda Gemicilerin Gözdesi Zeytin
Antik çağda gemilerle taşınan en önemli yüklerin zeytinyağı, şarap ve zeytin olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Öniz sözlerini şöyle sürdürdü:
“Tunç Çağı’ndan beri yaklaşık 5 bin yıldır Akdeniz'de gemicilerin değişmez yiyeceği zeytin olmuştur. Amforalara konulan zeytin, deniz suyu içerisinde bir haftada yiyecek hale gelir ve bozulmadan aylarca kalır. Bu nedenle vazgeçilmez yiyeceklerdendir. Ayrıca gemilerde canlı hayvan ve buğday taşıdıklarını, gemideki değirmenlerde un haline getirilip ekmek yapıldığını da biliyoruz."
