Antalya piyazı, tarihiyle Antalya sınırlarını aşan bir şöhrete sahip. Bu yerel lezzet, Antalya'da geliştirilip popülerleşerek, kentteki yerli ve yabancı misafirlerin damaklarında iz bırakan bir yemek haline geldi.
Hangi Şehrin Piyazı Meşhurdur? Lezzetin Başkenti Neresi?
Türk mutfağının en sevilen mezelerinden biri olan piyaz, zengin içeriği ve kendine has sosuyla sofraların vazgeçilmezi olmuştur. Ancak Türkiye’nin her bölgesinde yapılan piyaz, bazı şehirlerde özel tariflerle öne çıkmaktadır.
Antalya - Tahinli Piyazın Başkenti: Türkiye’de piyaz denince ilk akla gelen şehir Antalya’dır. Antalya usulü piyaz, diğer piyazlardan farklı olarak tahinli sos ile hazırlanır. Kuru fasulye, yumurta, soğan ve maydanozun üzerine dökülen tahin, sirke ve limon karışımı, piyazı adeta bir ana yemeğe dönüştürür. Antalya restoranlarında sunulan bu eşsiz lezzet, şehrin en bilinen yöresel tatlarından biridir.
- İzmir Piyazı: İzmir piyazı, Ege mutfağının hafif ve zeytinyağlı yemek anlayışını mükemmel bir şekilde yansıtır. Başlıca malzemeleri kuru fasulye, taze soğan, domates, maydanoz ve kaliteli zeytinyağıdır. Bu tarifte genellikle tahin kullanılmaz, böylece tat daha hafif ve ferahlatıcı bir hâl alır.
- Afyonkarahisar Piyaz: Afyonkarahisar’ın yöresel mutfağında da piyaz önemli bir yer tutar. Burada hazırlanan piyaz, yumurta, sirke ve limon suyu ile harmanlanarak daha ekşi bir lezzet elde edilir.
- Isparta Piyaz: Isparta’da piyaz, zeytinyağlı ve daha hafif bir şekilde hazırlanır. Fasulyenin üzerine bolca doğranmış maydanoz, taze soğan, zeytinyağı ve limon suyu eklenir. Genellikle hafif yemekler arayanların ilk tercihidir.
- Burdur Piyazı: Burdur’da piyaz, daha klasik bir tarife sahiptir. Sirke, zeytinyağı ve limon ile harmanlanmış fasulye, şehrin yerel yemek kültürüne uygun bir biçimde sunulur.
- İstanbul Piyazı: Türkiye’nin gastronomi merkezi İstanbul, farklı kültürlerin lezzetlerini bir arada sunmasıyla ünlüdür. İstanbul usulü piyaz, genellikle meze olarak balık restoranlarında servis edilir.
Piyaz Çeşitleri Nelerdir?
Piyaz, Türk mutfağının en sevilen meze ve salatalarından biri olarak sofralarda sıkça yer alır. Ancak birçok kişi piyazın yalnızca kuru fasulye ile yapılan klasik tariften ibaret olduğunu düşünür. Oysa Türkiye’nin farklı yörelerinde hazırlanan birbirinden farklı ve lezzetli piyaz çeşitleri vardır. Her biri yerel lezzetlerle zenginleştirilen bu tarifler, damaklarda unutulmaz tatlar bırakır. İşte Türkiye’nin en meşhur ve benzersiz piyaz çeşitleri:
- Antalya Usulü Tahinli Piyaz
- İzmir Piyazı (Zeytinyağlı ve Hafif)
- Afyonkarahisar Piyazı (Yumurtalı ve Sirkelidir)
- Kuru Fasulye Piyazı (Klasik Tarz)
- Nohutlu Piyaz (Alternatif ve Besleyici)
- Mercimek Piyazı (Sağlıklı ve Besleyici)
- Patatesli Piyaz (Ev Usulü ve Pratik)
Antalya Piyazı
Antalya piyazı, soslu bir fasulye yemeğidir. Diğer yörelerde salata olarak tüketilen piyaz, Antalya ve çevresinde ana yemek olarak sofralarda yerini alır. Sosun kullanımı, üretim tekniği, ve küçük taneli fasulye kullanımı Antalya piyazını diğerlerinden ayıran özelliklerdir. Geleneksel olarak kullanılan Çandır fasulyesinin yerini günümüzde Sıra tipi kuru fasulye almıştır.
Antalya piyazı, Türk Patent Enstitüsü tarafından 2017 yılında tescillenen Mahreç işareti ile coğrafi işaretli ürünler arasında yer alıyor. Türkiye Kültür Portalı'nda yer alan Antalya Piyazı tarifi ve malzemeleri bilgileri aşağıdadır:
Antalya Piyazı Malzemeleri (6 Kişilik)
Ana Malzemeler:
- 500 g Çandır fasulyesi
Sos Malzemeleri:
- 3 yemek kaşığı haşlanmış kuru fasulye
- 1 kahve fincanı tahin
- 5-6 diş ezilmiş sarımsak
- 2 kahve fincanı zeytinyağı
- 1 adet limon suyu
- 1 kahve fincanı sirke
- 1 tatlı kaşığı tuz
- 2 çay bardağı su
Üst Malzemeler
- 4 adet haşlanmış yumurta
- 3 adet domates
- 6 adet yeşil sivri biber
- 4 adet taze soğan
- ½ demet maydanoz
- 2 tatlı kaşığı kırmızı pul biber
- 1 tatlı kaşığı karabiber
- 1 tatlı kaşığı tuz
Antalya Piyazı Nasıl Yapılır?
- Fasulye Haşlama: Fasulyeleri tuzlu suda bekletin; şişsinler. Fasulyeleri 5 dakika tuzlu suda kaynatın ve 1 saat bekletin. Ortalama ateşte fasulyeleri 20-25 dakika ön haşlamaya tabi tutun. Haşlama suyunu dökün, fasulyeleri yıkayın ve tuzlu suda haşlamaya bırakın.
- Sos Hazırlama: Haşlanmış fasulyelerden 3 yemek kaşığı alın, ezin. Ezilmiş fasulyelere diğer sos malzemelerini ekleyip karıştırın.
- Salata Hazırlama: Haşlanmış fasulyeleri servis tabağına koyun, üzerine sosu gezdirip karıştırın.
- Salataya doğranmış domates, haşlanmış yumurta, yeşil sivri biber, taze soğan, maydanoz, tuz, kırmızı pul biber, ve karabiber ekleyip karıştırın.
Antalya Piyazının Püf Noktaları
- Bazı uygulamalarda salata sosuna bir yumurtanın sarısı da eklenebilir.
- Salataya isteğe bağlı olarak siyah zeytin eklenebilir.
- Taze soğan yerine mıncıklanmış kuru soğan da kullanılabilir.
Antalya Piyazının Yanında Ne Yenir?
Izgara Köfte: Antalya piyazı, özellikle ızgara köfteyle harika bir uyum içindedir.
Deniz Ürünleri: Izgara balık, karides gibi deniz ürünlerinin yanında da servis edilebilir.
Et Yemekleri: Kebap, tavuk şiş veya ızgara etle mükemmel bir tamamlayıcıdır.
Antalya Piyazı Kaç Kalori?
Antalya piyazı, tahin ve fasulye içeriği nedeniyle oldukça besleyici ve doyurucudur. 1 porsiyon (yaklaşık 200 gram) Antalya piyazının yaklaşık 250-300 kalori içerdiği söylenebilir. Protein, lif ve sağlıklı yağlar açısından zengindir.
Antalya’da Piyaz Nerede Yenir? Antalya, tahinli sosuyla yapılan özel piyazıyla Türkiye’nin gastronomi haritasında önemli bir yere sahiptir. Hem turistlerin hem de yerel halkın severek tükettiği bu lezzeti denemek isteyenler için Antalya’da piyazını hemen hemen bir çok yerde yiyebilirsiniz.
Kolay Piyaz Tarifi: 10 Dakikada Lezzetli Piyaz Nasıl Yapılır?
Kolay Piyaz Tarifi İçin Gerekli Malzemeler Ana Malzemeler:
- 2 su bardağı haşlanmış kuru fasulye (konserve de kullanılabilir)
- 1 adet büyük soğan (piyazlık doğranmış)
- 2 adet domates (küp doğranmış)
- 4-5 dal taze soğan (isteğe bağlı)
- Yarım demet maydanoz (ince doğranmış)
Sos İçin:
4 yemek kaşığı zeytinyağı
2 yemek kaşığı limon suyu
1 yemek kaşığı sirke (isteğe bağlı)
1 çay kaşığı tuz
Yarım çay kaşığı karabiber
Pul biber (isteğe bağlı)
Kolay Piyaz Nasıl Yapılır?
- Fasulyeyi Hazırlayın
- Haşlanmış kuru fasulyeyi süzün ve geniş bir karıştırma kabına alın. Konserve fasulye kullanıyorsanız, bol suyla yıkayıp süzün.
- Sebzeleri Doğrayın
- Soğanı piyazlık (ince uzun) doğrayın ve acısını almak için tuzla ovup yıkayın.
- Domatesi küp küp doğrayın.
- Maydanozu ince ince kıyın ve isteğe bağlı olarak taze soğan ekleyin.
- Sosunu Hazırlayın
- Küçük bir kasede zeytinyağı, limon suyu, sirke, tuz ve karabiberi iyice karıştırın.
- Malzemeleri Karıştırın
- Fasulye ve doğranmış sebzeleri geniş bir kâseye alın. Üzerine hazırladığınız sosu dökün ve nazikçe karıştırın.
- Servis Edin
- Karışımı servis tabağına alın ve üzerine biraz daha zeytinyağı gezdirin. İsteğe bağlı olarak pul biber ve sumakla süsleyebilirsiniz.
Refika'nın Tahinli Piyaz Tarifi
Refika’nın Tahinli Piyaz Tarifi İçin Gerekli Malzemeler Ana Malzemeler:
- 2 su bardağı haşlanmış kuru fasulye (tercihen bir gece önceden ıslatılmış)
- 1 adet büyük kırmızı soğan (ince piyazlık doğranmış)
- 1 adet domates (küçük küp doğranmış)
- Yarım demet maydanoz (ince kıyılmış)
- 2 adet haşlanmış yumurta (isteğe bağlı, dilimlenmiş)
- 8-10 adet siyah zeytin (isteğe bağlı, dilimlenmiş)
- Tahinli Sos İçin:
- 4 yemek kaşığı tahin
- 2 yemek kaşığı üzüm sirkesi
- 1 yemek kaşığı limon suyu
- 2 diş sarımsak (ezilmiş)
- 1 çay kaşığı kimyon
- 1 çay kaşığı tuz
- Yarım çay bardağı zeytinyağı (isteğe göre artırılabilir)
Tahinli Piyaz Nasıl Yapılır? Adım Adım Anlatım
- Fasulyeleri Hazırlayın
- Kuru fasulyeyi bir gece önceden suda bekletin ve ertesi gün yumuşayana kadar haşlayın. Süzdükten sonra geniş bir karıştırma kabına alın.
- Soğanları Acılığından Arındırın
- İnce doğranmış kırmızı soğanı tuzla ovarak acılığını alın ve bol suyla yıkayın. Fasulyelerin üzerine ekleyin.
- Sebzeleri Doğrayın
- Domatesi ve maydanozu ince ince doğrayarak karışıma ilave edin. İsteğe bağlı olarak dilimlenmiş siyah zeytin de ekleyebilirsiniz.
- Tahinli Sosu Hazırlayın
- Derin bir kapta tahini, limon suyunu, sirkeyi, ezilmiş sarımsağı, kimyonu ve tuzu karıştırın.
- Sos çok koyu gelirse, kıvamını açmak için zeytinyağı ve biraz su ekleyin. İyice karıştırarak homojen bir sos elde edin.
- Piyazı Birleştirin
- Hazırladığınız tahinli sosu fasulye ve sebzelerin üzerine dökün. Nazikçe karıştırarak tüm malzemelerin sosla iyice kaplanmasını sağlayın.
- Servis Edin
- Piyazı servis tabağına alın. Üzerine dilimlenmiş haşlanmış yumurta ve biraz daha maydanoz ekleyerek görsel açıdan şık bir sunum yapın. İsteğe göre pul biber ve kimyon serpebilirsiniz.
Piyaz Neyle Yenir? Piyazın Lezzetli Eşlikçileri
Piyaz, Türk mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden biri olarak hem meze hem de ana yemek olarak sunulabilen çok yönlü bir tariftir. Besleyici ve hafif yapısı sayesinde birçok farklı yemekle mükemmel bir uyum sağlar. Peki, piyaz neyle yenir? İşte piyazla harika bir uyum yakalayan yemekler ve lezzetli eşlikçiler:
- Izgara Köfte ve Piyaz: Klasik İkili: Türk mutfağının en bilinen ikililerinden biri ızgara köfte ve piyazdır. Izgara köftenin hafif baharatlı tadı, piyazın ekşi ve taze lezzetiyle mükemmel bir denge oluşturur. Özellikle tahinli piyazla birlikte sunulan köfte, birçok restoranın imza yemeğidir.
- Izgara Balık ve Deniz Ürünleri: Piyazın limonlu, zeytinyağlı ve hafif ekşi sosu, ızgara balık ve deniz ürünleriyle mükemmel uyum sağlar. Özellikle levrek, çipura, somon gibi ızgara balıkların yanında sunulduğunda, yemeğin lezzetini katlar. Balık restoranlarında genellikle piyazın klasik versiyonu servis edilir.
- Kebap ve Et Yemekleri: Kebap gibi ağır ve baharatlı yemeklerle piyaz, dengeleyici bir lezzet sunar. Özellikle şiş kebap, Adana kebap veya tavuk şiş gibi ızgara etlerle birlikte sunulan piyaz, yemeği daha hafif ve dengeli hale getirir.
- Tavuk Izgara ve Piyaz: Diyet yapanların favorisi olan ızgara tavuk ve piyaz ikilisi, protein ve lif açısından zengin, düşük kalorili ve sağlıklı bir yemek seçeneğidir. Tavuk etinin nötr lezzeti, piyazın soslu ve baharatlı yapısıyla birleştiğinde doyurucu bir öğüne dönüşür.
- Meze Tabağına Eşlikçi: Piyaz, klasik bir meze tabağının en önemli bileşenlerinden biridir. Ezme, humus, patlıcan salatası ve zeytinyağlı yaprak sarma gibi diğer mezelerle birlikte sunularak zengin bir sofra oluşturabilirsiniz. Özellikle tahinli piyaz, zengin dokusu ve doyurucu yapısıyla diğer mezeler arasında öne çıkar.
- Diyet ve Vejetaryen Menü Alternatifi: Piyaz, vejetaryen ve veganlar için mükemmel bir ana yemek alternatifidir. Lif, protein ve sağlıklı yağlar açısından zengin olduğu için diyet listelerinde sıkça yer alır. Hafif bir öğle yemeği olarak tek başına tüketilebilir veya sebze yemekleriyle birlikte servis edilebilir.
- Kahvaltıda Alternatif Lezzet: Antalya usulü tahinli piyaz, kahvaltı sofralarında alternatif bir lezzet olarak da tercih edilebilir. Zeytin, haşlanmış yumurta ve taze maydanozla süslenerek sağlıklı bir başlangıç yapılabilir. Bu özellik, tahinli piyazı klasik salata tariflerinden ayırır.
Piyazın faydaları Neler?
Piyaz, sadece lezzetiyle değil, aynı zamanda besleyici içeriğiyle de Türk mutfağının en sağlıklı yiyeceklerinden biridir. Kuru fasulye, zeytinyağı, tahin, soğan ve maydanoz gibi doğal ve sağlıklı malzemelerle hazırlanan piyaz, vitamin ve mineral deposu olarak adeta bir sağlık kaynağıdır. Peki, piyazın faydaları nelerdir? İşte piyazı sofralarınızdan eksik etmemeniz için en önemli sağlık yararları:
- Protein ve Lif Deposu: Piyazın temel malzemesi olan kuru fasulye, bitkisel protein açısından oldukça zengindir. Protein, kas gelişimi ve hücre yenilenmesi için gereklidir. Ayrıca lif içeriği sayesinde sindirimi düzenler ve bağırsak sağlığını destekler. Özellikle vejetaryen ve vegan beslenenler için harika bir bitkisel protein kaynağıdır.
- Kalp Dostu: Zeytinyağı ve tahin gibi sağlıklı yağlar içeren piyaz, kalp sağlığını koruyan doymamış yağ asitleri açısından zengindir. Bu yağlar, kötü kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olarak kalp ve damar sağlığını destekler. Ayrıca içeriğindeki antioksidanlar, damar tıkanıklığını önlemeye yardımcı olabilir.
- Bağışıklık Sistemini Güçlendirir: Piyazın içindeki soğan, sarımsak ve limon, doğal antibiyotik etkisi gösteren güçlü antioksidanlardır. Soğanın içerdiği C vitamini, bağışıklık sistemini güçlendirir ve hastalıklara karşı koruma sağlar. Limon suyu ise vücudu toksinlerden arındırır ve metabolizmayı hızlandırır.
- Tok Tutar ve Kilo Kontrolüne Yardımcıdır: Yüksek protein ve lif içeriği sayesinde piyaz, uzun süre tok kalmanıza yardımcı olur. Öğünlerde sağlıklı ve doyurucu bir seçenek olarak tüketildiğinde, gereksiz atıştırmalıkları önleyerek kilo kontrolünü destekler. Ayrıca düşük kalorili bir yiyecek olması, diyet menülerine eklenmesini kolaylaştırır.
- Enerji Verir ve Yorgunluğu Giderir: Piyaz, enerji verici bir karbonhidrat ve demir kaynağıdır. Kuru fasulye, demir eksikliğini gidermeye yardımcı olarak kansızlıkla mücadelede etkilidir. Ayrıca tahin ve zeytinyağı, gün boyu enerji seviyenizi yüksek tutmanızı sağlar. Sporcular ve yoğun tempoda çalışanlar için ideal bir besindir.
- Kas ve Kemik Sağlığını Destekler: Piyazda bulunan magnezyum, potasyum ve kalsiyum gibi mineraller, kas ve kemik sağlığı için son derece önemlidir. Bu mineraller, kas kasılmalarını düzenler ve kemik yoğunluğunu koruyarak osteoporoz riskini azaltır. Özellikle tahinli piyaz, yüksek kalsiyum içeriğiyle süt ürünlerine iyi bir alternatiftir.
- Diyabet Kontrolüne Yardımcı Olur: Düşük glisemik indeksli kuru fasulye, kan şekerini dengede tutmaya yardımcı olur. Piyazın içeriğindeki lif ve sağlıklı yağlar, kan şekerinin hızlı yükselmesini engeller ve diyabet riskini azaltabilir. Bu nedenle, diyabet hastalarının kontrollü şekilde tüketebileceği sağlıklı bir salata seçeneğidir.
- Sinir Sistemi ve Beyin Sağlığını Korur: Fasulye, tahin ve zeytinyağı gibi malzemeler, E vitamini, B vitamini ve magnezyum gibi beyin sağlığını destekleyen önemli besin maddeleri içerir. Bu besinler, sinir hücrelerini koruyarak hafızayı güçlendirebilir ve zihinsel yorgunluğu azaltabilir.
- Cilt ve Saç Sağlığına İyi Gelir: Zeytinyağı, limon ve tahin, cilt ve saç sağlığını destekleyen sağlıklı yağlar ve vitaminler açısından zengindir. E vitamini içeren bu malzemeler, cildin nem dengesini koruyarak daha sağlıklı ve parlak bir görünüm sağlar. Omega-6 yağ asitleri ise saçları güçlendirir ve dökülmeyi önlemeye yardımcı olur.
- Kansere Karşı Koruyucu Etki: Soğan, sarımsak, limon ve maydanoz gibi malzemeler, antioksidan özellikleri sayesinde serbest radikallerle savaşarak kanser riskini azaltabilir. Anti-enflamatuar etkileriyle vücuttaki iltihaplanmayı azaltan bu malzemeler, kanser oluşumunu önlemede destekleyici bir rol oynar.
Piyaz Kaç Kalori?
- Piyazın Besin Değerleri (100 gram için ortalama):
- Kalori: 200-250 kcal
- Protein: 8-10 gram
- Karbonhidrat: 20-25 gram
- Yağ: 10-12 gram (sağlıklı yağlar)
- Lif: 6-8 gram
